Muhalefetin kriz algısı yaratma eforlarına karşın, yeni iktisat modeli ile, global resesyon tasalarına karşın kesintisiz büyüme sürecini 8 çeyreğe çıkaran Türkiye, borçluluk oranlarında da dünyanın gerisinde.
Merkez Bankası’nın liralaşma stratejisinde attığı adımlar, hükümetin vatandaşı enflasyona ezdirmeme ismine yaptığı düzenlemeler hane halkının borçluluğunu düşürmeye devam ediyor. Hane halkının borçluluğu 10 çeyrek arka arda düşüşünü sürdürdü. Karlılık rekoru kıran gerçek dalın de finansal varlıkları, borçlarına bakılırsa kuvvetli artmaya devam etti.
Güçlenen hanehalkı ve gerçek kesim bilançoları yardımıyla, bankalar başta olmak üzere finansal kesitin etkin kalitesi güzelleşmeye devam ederek bölümün tahsili gecikmiş alacak oranı yüzde 2.2 ile tarihî olarak en düşük düzeyine ulaştı. Liralaşma stratejisi de meyvelerini veriyor.
Merkez Bankası’nın Finansal İstikrar Raporu’na göre, hane halkının finansal borçlarının ulusal gelire oranı yüzde 13.3’e geriledi. Bu oran gelişmiş ülkelerde yüzde 75, G20’de yüzde 63, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 47 düzeyinde bulunuyor. Hane halkının borçlarının varlıklara oranı yüzde 34’ten 25’e düştü.
Hane halkının Eylül 2021’de 1 trilyon 17 milyar lira, Mart 2022’de 1 trilyon 137 milyar lira olan finansal yükümlülükleri, Eylül 2022’de 1 trilyon 417 milyar lira olarak gerçekleşti. Toplam yükümlülüklerin ulusal gelire oranı yüzde 16.5’dan 12.5’e geriledi.
Varlık kompozisyonunda TL’nin hissesi da arttı. Hane halkı varlıkları içinde Türk Lirası’na dönüşümü destekleyen uygulamalarının katkısıyla TL mevduat bariz artarken, yabancı para mevduat tercihi düştü. Hanehalkının Eylül 2021’de 3 trilyon 33 milyar lira, Mart 2022’de 4 trilyon 297 milyar lira olan finansal varlıkları, Eylül 2022 prestijiyle 5 trilyon 638 milyara çıktı. TL tasarruf mevduatı 1 trilyon 69 milyardan 1 trilyon 894 milyara çıktı.
REEL KESİM DÖVİZ BORCUNU KAPATTI
Firmaların yabancı para borçluluğundaki azalma sürerken, gelir profili güzelleşmeye devam etti. 15 milyon doların altında yabancı kredi borcu bulunan firmaların kredi bakiyesi, 2018 Nisan’daki 42.9 milyar dolar düzeyinden yüzde 46 düşüşle 2022 yılı Eylül ayı prestijiyle 23.1 milyar dolara geriledi.
SİSTEMİN ASLİ ÖGESİ TL OLACAK
Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, Finansal İstikrar Raporu’nun önsüzünde yayımlanan yazısında, son devirde alınan önlemlerin firma ve hanehalkı bilanço istikrarlarını pekiştirdiğini tabir etti. Kavcıoğlu, “Sermaye piyasalarına iştirak yaygınlaşırken, finansal sistemde bankacılık kesiminin yükü hafifçelemekte ve finansal derinleşme yardımıyla sermaye araçlarının tabana yayılması desteklenmektedir.
Güçlenen hanehalkı ve gerçek bölüm bilançolarının da takviyesi yardımıyla, bankacılık başta olmak üzere finansal bölümün faal kalitesi de tarihi olarak en güzel düzeyindedir. Tüm bu gelişmeler, sistemdeki temel risk ögelerinden olan ve kalıcı fiyat istikrarını yakalamamızın önündeki mahzurların başında gelen para ikamesini azaltarak Türk lirasını sistemin asli ögesi yapmayı amaçlayan liralaşma adımlarımız neticesindedir” dedi.
KOBİ’LERİN KREDİ KULLANIMI 10 KAT ARTTI
Öte yandan son devirde birtakım bölümlerden yükselen “krediye irişim yok” söylemi de Finansal İstikrar Raporu’nda sayılarla çürütüldü. KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin Ocak-Eylül devrindeki net kullandırımı, 65 milyar liradan 878 milyara gelerek 12 kat artış gösterdi. 2021 yıl sonundan 28 Ekim haftasına kadar geçen devirde toplam kredi stokunda görülen 2.1 trilyon TL artışın 1.7 trilyon TL’si TL kredilerden kaynaklandı.
TL kredi stokunda görülen bu artışa ise TL firma kredileri 1.3 trilyon TL katkı ile öncülük etti. 2022’nin birinci 10 ayında TL firma kredilerinde aylık ortalama net kullandırım 136.2 milyar TL olarak gerçekleşirken, bu fiyat 2021’in tıpkı devir ortalamasının 8.5 katına ulaştı. Bu fiyat KOBİ kredilerinde 10 katı aştı. Birebir devirde parite tesirinden arındırılmış YP firma kredilerinde ise aylık ortalama 1.4 milyar dolar azalma gözlendi.
KREDİLER ÜRETİME DÖNDÜ
Makro ihtiyati düzenlemelerin katkısıyla ihracat ve yatırım oranı yüksek olan imalat bölümü firmalarının kredilerden aldığı hisse arttı. İmalat kesiminin kredilerdeki hissesi 2019 sonundan 2022 Eylül ayına kadarki periyotta 3.3 puan artarak yüzde 29’a, ulaştırma kesiminin hissesi 1.6 puan artışla yüzde 9.8’e yükselirken, inşaat dalı hissesi yüzde 2.6 azalarak yüzde 10.4’e, konaklama-yiyecek kesimi 0.6 puan azalarak yüzde 3.4’e düştü.
İmalat kesimi hissesindeki artışta ihracatı destekleyen maksatlı kredi siyasetlerinin katkısı öne çıktı. Pandemi öncesi periyotta toplam kullandırılan krediler içerisindeki hissesi yüzde 33.1 olan imalat kesiminin hissesi 2022 Eylül ayı prestijiyle 7 puan artışla yüzde 40.1’e yükseldi.
OKTAY ÖZDABAKOĞLU
Merkez Bankası’nın liralaşma stratejisinde attığı adımlar, hükümetin vatandaşı enflasyona ezdirmeme ismine yaptığı düzenlemeler hane halkının borçluluğunu düşürmeye devam ediyor. Hane halkının borçluluğu 10 çeyrek arka arda düşüşünü sürdürdü. Karlılık rekoru kıran gerçek dalın de finansal varlıkları, borçlarına bakılırsa kuvvetli artmaya devam etti.
Güçlenen hanehalkı ve gerçek kesim bilançoları yardımıyla, bankalar başta olmak üzere finansal kesitin etkin kalitesi güzelleşmeye devam ederek bölümün tahsili gecikmiş alacak oranı yüzde 2.2 ile tarihî olarak en düşük düzeyine ulaştı. Liralaşma stratejisi de meyvelerini veriyor.
Merkez Bankası’nın Finansal İstikrar Raporu’na göre, hane halkının finansal borçlarının ulusal gelire oranı yüzde 13.3’e geriledi. Bu oran gelişmiş ülkelerde yüzde 75, G20’de yüzde 63, gelişmekte olan ülkelerde ise yüzde 47 düzeyinde bulunuyor. Hane halkının borçlarının varlıklara oranı yüzde 34’ten 25’e düştü.
Hane halkının Eylül 2021’de 1 trilyon 17 milyar lira, Mart 2022’de 1 trilyon 137 milyar lira olan finansal yükümlülükleri, Eylül 2022’de 1 trilyon 417 milyar lira olarak gerçekleşti. Toplam yükümlülüklerin ulusal gelire oranı yüzde 16.5’dan 12.5’e geriledi.
Varlık kompozisyonunda TL’nin hissesi da arttı. Hane halkı varlıkları içinde Türk Lirası’na dönüşümü destekleyen uygulamalarının katkısıyla TL mevduat bariz artarken, yabancı para mevduat tercihi düştü. Hanehalkının Eylül 2021’de 3 trilyon 33 milyar lira, Mart 2022’de 4 trilyon 297 milyar lira olan finansal varlıkları, Eylül 2022 prestijiyle 5 trilyon 638 milyara çıktı. TL tasarruf mevduatı 1 trilyon 69 milyardan 1 trilyon 894 milyara çıktı.
REEL KESİM DÖVİZ BORCUNU KAPATTI
Firmaların yabancı para borçluluğundaki azalma sürerken, gelir profili güzelleşmeye devam etti. 15 milyon doların altında yabancı kredi borcu bulunan firmaların kredi bakiyesi, 2018 Nisan’daki 42.9 milyar dolar düzeyinden yüzde 46 düşüşle 2022 yılı Eylül ayı prestijiyle 23.1 milyar dolara geriledi.
SİSTEMİN ASLİ ÖGESİ TL OLACAK
Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, Finansal İstikrar Raporu’nun önsüzünde yayımlanan yazısında, son devirde alınan önlemlerin firma ve hanehalkı bilanço istikrarlarını pekiştirdiğini tabir etti. Kavcıoğlu, “Sermaye piyasalarına iştirak yaygınlaşırken, finansal sistemde bankacılık kesiminin yükü hafifçelemekte ve finansal derinleşme yardımıyla sermaye araçlarının tabana yayılması desteklenmektedir.
Güçlenen hanehalkı ve gerçek bölüm bilançolarının da takviyesi yardımıyla, bankacılık başta olmak üzere finansal bölümün faal kalitesi de tarihi olarak en güzel düzeyindedir. Tüm bu gelişmeler, sistemdeki temel risk ögelerinden olan ve kalıcı fiyat istikrarını yakalamamızın önündeki mahzurların başında gelen para ikamesini azaltarak Türk lirasını sistemin asli ögesi yapmayı amaçlayan liralaşma adımlarımız neticesindedir” dedi.
KOBİ’LERİN KREDİ KULLANIMI 10 KAT ARTTI
Öte yandan son devirde birtakım bölümlerden yükselen “krediye irişim yok” söylemi de Finansal İstikrar Raporu’nda sayılarla çürütüldü. KOBİ, ihracat ve yatırım kredilerinin Ocak-Eylül devrindeki net kullandırımı, 65 milyar liradan 878 milyara gelerek 12 kat artış gösterdi. 2021 yıl sonundan 28 Ekim haftasına kadar geçen devirde toplam kredi stokunda görülen 2.1 trilyon TL artışın 1.7 trilyon TL’si TL kredilerden kaynaklandı.
TL kredi stokunda görülen bu artışa ise TL firma kredileri 1.3 trilyon TL katkı ile öncülük etti. 2022’nin birinci 10 ayında TL firma kredilerinde aylık ortalama net kullandırım 136.2 milyar TL olarak gerçekleşirken, bu fiyat 2021’in tıpkı devir ortalamasının 8.5 katına ulaştı. Bu fiyat KOBİ kredilerinde 10 katı aştı. Birebir devirde parite tesirinden arındırılmış YP firma kredilerinde ise aylık ortalama 1.4 milyar dolar azalma gözlendi.
KREDİLER ÜRETİME DÖNDÜ
Makro ihtiyati düzenlemelerin katkısıyla ihracat ve yatırım oranı yüksek olan imalat bölümü firmalarının kredilerden aldığı hisse arttı. İmalat kesiminin kredilerdeki hissesi 2019 sonundan 2022 Eylül ayına kadarki periyotta 3.3 puan artarak yüzde 29’a, ulaştırma kesiminin hissesi 1.6 puan artışla yüzde 9.8’e yükselirken, inşaat dalı hissesi yüzde 2.6 azalarak yüzde 10.4’e, konaklama-yiyecek kesimi 0.6 puan azalarak yüzde 3.4’e düştü.
İmalat kesimi hissesindeki artışta ihracatı destekleyen maksatlı kredi siyasetlerinin katkısı öne çıktı. Pandemi öncesi periyotta toplam kullandırılan krediler içerisindeki hissesi yüzde 33.1 olan imalat kesiminin hissesi 2022 Eylül ayı prestijiyle 7 puan artışla yüzde 40.1’e yükseldi.
OKTAY ÖZDABAKOĞLU