Hukuk Genel Şurasının sonucunda şu konulara vurgu yapıldı:
Belirtilen yasal düzenlemeler, evrak kapsamı, tüm bilgi ve dokümanlar daima birlikte değerlendirildiğinde; davacı, davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince taban fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima personel takımına geçirilirken de taban fiyatın %28 fazlası fiyat üzerinden takıma geçirildiğini, takıma geçtikten daha sonra 31.12.2018 tarihine kadar taban fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını lakin 2019 yılına gelindiğinde fiyatının 2019 yılı minimum fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratı kararı gereği %4 oranında artırım uygulanmak suretiyle fiyatının düşürüldüğünü ileri sürerek eldeki davayı açmıştır.
Belge kapsamında davacı ile davalı Bakanlık içinde imzalanan iş kontratı yer almamakta ise de; davacı, davalı Bakanlık ile bilinmeyen periyodik iş kontratı imzaladığını ve daimi takıma alınırken imzaladığı iş kontratında açıkça fiyat ölçüsü yahut oranına yer verilmediğini ileri sürdüğünden, davacının bu kabulü karşısında iş mukavelesinin belgede yer almaması sonuca tesirli görülmemiştir.
Davacı, davalı Yönetime ilişkin hastanede en son taban fiyatın %28 fazlası fiyatla çalışırken 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus uyarınca takıma alınmıştır.
aslında hizmet alım kontratı kapsamında yüklenici çalışanı olarak çalıştığı periyotta, hizmet alım mukavelesi gereği davacıya taban fiyatın %28 fazlası fiyatın ödenmekte olduğu anlaşılmaktadır. Mevzuat gereği bir daha tıpkı fiyatla kamuda daima personel takımına geçirildiği, takıma geçirildikten daha sonra 2019 yılı Ocak ayına kadar birebir biçimde fiyat almaya devam ettiği görülmüştür. Lakin yasal düzenleme gereği hizmet alım kontratları geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayıldığından ve yeni fiyatlandırma periyodunda davacının taban fiyatın makul oran fazlası fiyat almasını gerektirir bir düzenleme yapılmadığından, davacının taban fiyatın muhakkak oran fazlası fiyat alması gerektiğine ait savının yasal desteği bulunmamaktadır.
T.C
YARGITAY
HUKUK GENEL ŞURASI
TEMEL NO. 2021/9-402
KARAR NO. 2021/1442
TARİHİ: 18.11.2021
DAVA: 1. Taraflar içindeki “işçilik alacağı” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Ankara 28. İş Mahkemesince verilen davanın kısmen kabulüne ait karara karşı davalı vekili tarafınca istinaf yoluna başvurulması üzerine Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin istinaf müracaatının temelden reddine dair sonucu davalı vekilinin temyizi niçiniyle Yargıtay 9. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, birinci derece mahkemesince Özel Daire bozma sonucuna karşı direnilmiştir.
2. Direnme sonucu davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca evraktaki evraklar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
I.YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi:
4. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Sıhhat Bakanlığı’na (Bakanlık/İdare) bağlı devlet hastanesinde 696 sayılı Kanun Kararında Kararname kapsamında daima emekçi takımında özel güvenlik vazifelisi olarak çalıştığını, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname ile takıma geçirilirken davalı Yönetim ile meçhul müddetli iş kontratı imzaladığını ve iş kontratının fiyat kısmında muhakkak bir sayı yazılmayıp “asgari fiyatın %… fazlası” biçiminde karara yer verildiğini, 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus yeterince müvekkilinin takıma geçmedilk evvel aldığı fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının takıma geçtikten daha sonra da uygulanmaya devam etmesi gerektiğini, müvekkilinin alt patron şirkette çalışırken davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima personel takımına geçirildikten daha sonra da 31.12.2018 tarihine kadar minimum fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını, lakin Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığının 01.02.2019 tarihindeki yazısına istinaden yanlış bir yorumla davalı Yönetim tarafınca müvekkilinin fiyatının 2019 yılında uygulanan minimum fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata %4 artırım uygulanmak suretiyle düşürüldüğünü, fiyatın düşürülebilmesi için müvekkilinin yazılı muvafakat vermediğini, 2019 yılının Ocak ayından itibaren müvekkilinin fiyatını eksik aldığını ileri sürerek fark fiyat, ek tediye, ikramiye, fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil fiyatı alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
Davalı Karşılığı:
5. Davalı T.C. Sıhhat Bakanlığı vekili yanıt dilekçesinde; 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsuruyla daima emekçi takımına geçişler yapıldığını, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname ve ondan sonrasında yayımlanan yönetmelikler doğrultusunda fiyatların belirlendiğini, davacının talebinin hukuksal desteğinin olmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
Birinci Derece Mahkemesi sonucu:
6. Ankara 28. İş Mahkemesinin 28.01.2020 tarihindeki ve 2019/320 E., 2020/28 K. sayılı sonucu ile; davacının alt patron personeli olarak çalışırken daima personel takımına geçtiği, 31.12.2018 tarihine kadar davalı Bakanlık ile dava dışı alt patron şirket içindeki özel güvenlik hizmetleri alım ihalesi kontratına göre minimum fiyatın makul oranda fazlası fiyatla çalıştığı, lakin 2019 yılının Ocak ayından itibaren aylık fiyatının taban fiyatın %4 fazlası olarak ödendiği, davacı çalışanın aylık fiyatının düşürülmesinin iş kontratında temelli değişiklik niteliğinde olup davacının yazılı isteğinin gerektiği, lakin fiyatın düşürülmesine davacı emekçi tarafınca yazılı muvafakat verildiğine dair evrak ya da mukavele bulunmadığı, aylık fiyatın 2019 yılının Ocak ayından dava tarihine kadar eksik ödendiği sebebi öne sürülerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi sonucu:
7. Ankara 28. İş Mahkemesinin üstte belirtilen sonucuna karşı davalı vekili tarafınca müddeti ortasında istinaf yoluna başvurulmuştur.
8. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 07.07.2020 tarihindeki ve 2020/1137 E., 2020/1629 K. sayılı sonucu ile; Sıhhat Bakanlığına bağlı hastanelerde daima emekçi takımına geçirilmedilk evvel emekçilerin fiyatlarının ihale şartnameleri ile “asgari fiyatın %…. fazlası” olarak belirlendiği, uygulamada bu fiyatın minimum fiyatın %34-%72 fazlası içinde değişen fiyatlar olduğu, 2018 yılında birebir fiyatlar ödenmeye devam ederken 2019 yılı Ocak ayında da kelam konusu fiyatların temel alınmasının gerektiği, davalı tarafça fiyat değişikliği teklifinde bulunulduğu ve davacının da değişikliği kabul ettiğine ait bir evrakın ibraz edilmediği, bu durumda davacının fiyatının düşürülmesinin mümkün olmadığı, eksper tarafınca davacının evvelki aldığı yüzdelik orana karşılık gelen fiyat tespit edilerek, bu fiyata %4 oranında artırım uygulanarak fiyatı tespit edildikten daha sonra, ödenen fiyat ile içindeki fark fiyat belirlendiğinden mahkeme kabulünde bir isabetsizliğe rastlanılmadığı, mahkemenin vakıa ve türel değerlendirmesinde yordam ve temel istikametinden yasaya karşıtlık bulunmadığı sebebi öne sürülerek davalı vekilinin istinaf isteminin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 353/1-b.1 bendi uyarınca asıldan reddine karar verilmiştir.
Özel Daire Bozma sonucu:
9. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin üstte belirtilen sonucu mühleti ortasında davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
10. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 28.10.2020 tarihindeki ve 2020/5663 E., 2020/14046 K. sayılı sonucu ile; “.20.11.2017 tarih ve 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin (01.02.2018 tarih ve 7079 sayılı Kanun’un 118. hususu motamot kabul edilen) 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararın Kararname’ye eklenen süreksiz 23. unsurunda hususta belirtilen kamu yönetimleri ve bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar ile ve bir daha unsurda belirtilen yönetimlerin merkez ve taşra teşkilatlarında, 4734 sayılı Kanun ve öteki mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi itibariyle çalışmakta olanların, hususta öngörülen kaideleri taşımaları, yazılı olarak başvurmaları ve yapılacak imtihanda başarılı olmaları kaydıyla daima emekçi takımlarına geçirilecekleri düzenlenmiştir.
Birebir düzenlemeye göre, “sürekli personel takımlarına geçirileceklerin takımları, öteki bir sürece gerek kalmaksızın geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle daima personel unvanı ile ihdas edilmiş sayılır. Ihdas edilen takımlar ilgili yönetimlerce adedi, bütçe ve teşkilatı ile birimi/yerleşim yeri belirtilmek suretiyle geçiş süreçlerinin yapıldığı tarihten itibaren iki ay ortasında Devlet İşçi Başkanlığı ve Maliye Bakanlığına bildirilir. Kontratları askıya alınanlar ile askerde bulunanların takımları hariç olmak üzere bu türlü ihdas edilen daima emekçi takımları, rastgele bir sebeple boşalması halinde hiç bir sürece gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır” (375 sayılı KHK, süreksiz m. 23/4).
696 Sayılı KHK ile 375 Sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23. hususunda yüklenici çalışanlarının daima personel takımlarına geçirilmelerinden dolayı kamu maliyesine ek bir yük getirilmemesi de göz önünde bulundurulmuştur. Buna nazaran, “sürekli personel takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda konseyi işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile öteki mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimine kadar bu toplu iş mukavelesinin uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima emekçi takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş mukavelesi bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdî iş mukavelesi kararlarının geçerli olduğu çalışanlar ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş kontratı bulunmakla bir arada bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş kontratı sona eren emekçilerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratına nazaran belirlenir. Bu unsur kapsamındaki yönetimlerde; 6356 Sayılı Kanunun süreksiz 7 inci hususunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, fakat geçişi yapılan çalışanlar için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir”.
696 Sayılı KHK ile 375 sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 24. hususunda ise, vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde, bir arada yahut farklı başka sermayesinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ilişkin şirketlerde çalışanların mahalli yönetimler ve birlikleri tarafınca kurulacak şirketlerde personel statüsünde çalıştırılmaları öngörülmüş; şirketlerde çalıştırılacakların fiyat ile öteki mali ve toplumsal hakları konusunda 375 Sayılı KHK’nın süreksiz 23. unsuru kararlarına paralel düzenlemelere yer verilmiştir.
Hizmet alım kontratlarında yüklenici tarafınca istihdam edilen çalışanların fiyatlarının taban fiyatın katları ya da taban fiyatın belli bir oran fazlası halinde belirlenmesi hizmet alım mukavelesinin devam ettiği periyoda ait uygulamadır. 696 Sayılı KHK ile 375 Sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23 ve 24. hususları uyarınca daima personel takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım mukaveleleri, geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılır. Daima emekçi takımlarına geçirilmeyle ilgili kelam konusu düzenlemenin hizmet alım kontratları kapsamında çalışanların daha evvel fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarını minimum fiyatla irtibatlandıran uygulamalara son verdiği açıktır. Yükleniciler tarafınca istihdam edilip de imtihanla daima emekçi takımlarına geçen emekçilerin fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklarının yeni süreçte Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan toplu iş mukavelesinin uygulanması ile oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamayacağına ait üstte belirtilen açık ve emredici yasal düzenleme karşısında, İş Kanunu’nun 22. ve 62. unsuru kararlarının ihlalinden kelam edilemez. Belirtmek gerekir ki, daima takıma geçirildikten daha sonra kamu kurum ve kuruluşlarınca kişisel iş mukavelesinin yapılmamış olması da varılan bu sonuca tesirli değildir.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafınca 98425987-045.02. E 282980 sayılı 01.02.2019 tarihindeki görüş bildirildiği,…” toplu iş mukavelesinin fiyat artırımı unsurunda 01.01.2019 tarihli fiyatlarına % 4 oranında artırım yapılacağı açıklandığinden, günlük çıplak fiyatları günlük 85,28-TL’nin altında kalan personellerin fiyatlarının taban fiyat düzeyine yükseltilmesi ve ölçünün üzerine Bakanlığımızca ilan edilen toplu iş kontratları mucibince 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere % 4 oranında artırım yapılması …” halinde açıklandıği anlaşılmaktadır.
Somut uyuşmazlıkta, hizmet alım kontratları ve şartnamede öngörülen taban fiyatın muhakkak bir oranda fazlası dikkate alınarak belirlenen meblağ davacının takıma geçiş fiyatı olarak belirlendikten daha sonra Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan Toplu İş Kontratı artırımları uygulanmıştır. Kelamı edilen uygulama Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün görüş yazısına uygun olup, karara temel alınan uzman raporunda 01.01.2019 tarihi itibariyle artan taban fiyatın muhakkak bir oranı üzerinden fiyat tespiti ile bu fiyata %4 artış uygulanması isabetli değildir. Davacının fiyatı 2018 yılı minimum fiyatının hizmet alım mukavelelerinde yer alan oranına bakılırsa belirlenmiş, 2018 yılı birinci ve ikinci devir fiyat artışları toplu iş kontratı gereği uygulanmış ve 01.01.2019 tarihli %4 fiyat artışı da 31.12.2018 tarihinde almakta olduğu fiyata tatbik edilerek belirlenmiştir. Dava dilekçesinde tez edildiği üzere 01.01.2019 tarihinde, fiyat minimum fiyat düzeyine çekilerek ondan sonrasında %4’lük artışa gidilmiş değildir.
Dairemizce onama sonucu verilen 19.10.2020 gün ve 2020/6669 E. 2020/12373 K. sayılı ilama mevzu uyuşmazlıkta davacı çalışanın takıma geçişi etabında patronla imzalanan iş kontratında açıkça minimum fiyatın %25 fazlasının ödeneceğinin kararlaştırıldığı görülmektedir. Belirtmek gerekir ki; takıma geçiş etabında patronla imzalanan iş mukavelesinde taban fiyatın aşikâr bir oranda fazlasının ödeneceği kararlaştırılmışsa kelamı edilen kural, her minimum fiyat artış devri için patronu bağlar. Bu niçinle Dairemizin kelamı edilen onamaya dair sonucunda iş mukavelesinin açık kararı gereği fiyat farkı ile başka fark personellik alacaklarının kabulüne dair sonuca gidilmiştir.
Davaya bahis uyuşmazlıkta davacı çalışanın takıma alınması ile birlikte patronla imzalanan iş mukavelesinde minimum fiyatın belirli bir oranı düzeyinde fiyat ödeneceği açıkça öngörülmediğinden üstte belirtilen onama sonucu somut uyuşmazlık bakımından emsal niteliğinde değildir.
Yapılan açıklamalara göre davalı Bakanlık uygulaması yerinde olduğundan, dava konusu fiyat, ek tediye, ikramiye, fazla çalışma, ulusal bayram genel tatil fiyatlarına dair fark taleplerin reddi gerekirken yazılı biçimde kabule dair karar kurulması kusurludur..” nedeni öne sürülerek Bölge Adliye Mahkemesi sonucunın bozularak ortadan kaldırılmasına, evrakın sonucu veren Birinci Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Direnme sonucu:
11. Ankara 28. İş Mahkemesinin 29.12.2020 tarihindeki ve 2020/426 E., 2020/665 K. sayılı sonucu ile; evvelki münasebet ve Bölge Adliye Mahkemesinin öne sürülen nedeni niçiniyle direnme sonucu verilmiştir.
Direnme sonucunın Temyizi:
12. Direnme sonucu mühleti ortasında davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
II.UYUŞMAZLIK
13. Direnme yolu ile Hukuk Genel Şurası önüne gelen uyuşmazlık; davalı Sıhhat Bakanlığı ile dava dışı alt patron şirket içinde imzalanan hizmet alım mukavelesine göre taban fiyatın makul bir oran fazlası fiyat üzerinden alt patron çalışanı olarak çalışan davacının, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname uyarınca daima personel takımına geçmesiyle birlikte 01.01.2019 ve devamında takıma geçmedilk evvel belirlenen minimum fiyatın muhakkak bir oran fazlası fiyat üzerinden çalışmaya devam etmesinin mümkün olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
III.GEREKÇE
14. Kamu kurumlarında 4734 sayılı Kanun ve başka mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında alt patron şirketler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olan çalışanların, makul koşulları sağlamaları şartıyla, ilgili kamu kurumunun daima personel takımına geçmesine imkan tanınmıştır.
15. Bahisle ilgili olarak 696 sayılı olağanüstü Hal Kapsamında Kimi Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Kararında Kararname (696 sayılı KHK), 24.12.2017 tarihindeki ve 30280 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
16. 696 sayılı olağanüstü Hal Kapsamında Kimi Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye Süreksiz 23. ve 24. unsurlar eklenmiş olup, bu düzenlemeler ile kamuya ilişkin işyerlerinde işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yüklenici tarafınca 04.12.2017 tarihi itibariyle çalıştırılmakta olan emekçilerden KHK ile belirlenen koşulları taşıyanlar, müracaatları üzerine kamu kurumlarının daima takımlı emekçisi sıfatını kazanmıştır.
17. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. hususu, 5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan Mit Müsteşarlığı hariç kamu yönetimleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, bu Kanun Kararında Kararnameye ekli (I) sayılı listede yer alan yönetimlerin merkez ve taşra teşkilatlarında; ödemeleri merkezi idare, toplumsal güvenlik kurumu, fon, kefalet sandığı, yatırım izleme ve uyum başkanlığı, gençlik hizmetleri ve spor vilayet müdürlüğü bütçelerinden yahut döner sermaye bütçelerinden, anılan liste kapsamındaki öteki yönetimler için ise kendi bütçelerinden karşılanan 4734 sayılı Kanun ve öteki mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olanlara ait düzenlemeler içermektedir.
19. Üstte içeriğine yer verilen düzenleme vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde, birlikte yahut farklı ayrı sermayesinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ilişkin şirketlerde 4734 sayılı Kanun ve başka mevzuat kararları uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım mukaveleleri kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olan çalışanlar istikametinden uygulanmak üzere Süreksiz 24. unsur de motamot yer almıştır.
20. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsurunun 4. fıkrası; “Sürekli emekçi takımlarına geçirileceklerin takımları, öbür bir sürece gerek kalmaksızın geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle daima personel unvanı ile ihdas edilmiş sayılır. İhdas edilen takımlar ilgili yönetimlerce adedi, bütçe ve teşkilatı ile birimi/yerleşim yeri belirtilmek suretiyle geçiş süreçlerinin yapıldığı tarihten itibaren iki ay ortasında Devlet İşçi Başkanlığı ve Maliye Bakanlığına bildirilir. Mukaveleleri askıya alınanlar ile askerde bulunanların takımları hariç olmak üzere bu türlü ihdas edilen daima personel takımları, rastgele bir sebeple boşalması halinde hiç bir sürece gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır.” kararını içermektedir.
21. Alt patron çalışanı olarak istihdam edilen ve hizmet alım kontratlarında fiyatları minimum fiyatın katı ya da makul bir oran fazlası biçiminde belirlenen emekçilerin hizmet alım kontratlarının akıbetinin ne olacağı da bir daha 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’de açıkça düzenlenmiştir.
22. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. hususun 7. fıkrası; “Sürekli personel takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım kontratları, birinci fıkrada öngörülen geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle feshedilmiş sayılır.” kararını içermektedir. Unsura nazaran, hizmet alım mukaveleleri kurumlarda geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılacağından hizmet alım mukavelelerinde fiyatların taban fiyatın katı ya da minimum fiyatın muhakkak bir oran fazlası halinde belirlenmesinin hizmet alım mukavelesinin devam ettiği periyoda ait uygulanacağı açıktır. Bu düzenleme ile daima personel takımına geçirilmeyle bir arada hizmet alım kontratları kapsamında çalışanların daha evvel fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklarını minimum fiyatla irtibatlandıran uygulamalara son verildiği anlaşılmaktadır.
23. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 24. unsurunun 2. fıkrasında; “Geçici 23 üncü hususun ikinci, üçüncü, yedinci, sekizinci, dokuzuncu, onuncu, onikinci ve onaltıncı fıkraları kararları bu unsur kapsamında yer alanlar hakkında da kıyasen uygulanır.” formunda düzenlenme bulunmakla, vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde çalıştırılan yüklenici personellerinin daima personel takımlarına geçirilmesiyle bir arada hizmet alım mukavelelerinin feshedilmiş sayılacağı da husus kararı gereğidir.
24. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsurunun 6.fıkrası ise, ödenecek fiyat konusunda düzenlemeye yer vermiş olup, anılan karar “Sürekli emekçi takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda şurası işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile başka mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimine kadar bu toplu iş mukavelesinin uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima emekçi takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş kontratı bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdî iş kontratı kararlarının geçerli olduğu personeller ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş mukavelesi bulunmakla birlikte bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş mukavelesi sona eren çalışanların fiyatı ile öteki mali ve toplumsal hakları, bu unsur kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratına nazaran belirlenir. Bu husus kapsamındaki yönetimlerde; 6356 sayılı Kanunun süreksiz 7 nci hususunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, lakin geçişi yapılan personeller için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir.” formundadır. Belirtmek gerekir ki, tıpkı düzenlemeye Süreksiz 24. hususun 4. fıkrasında da yer verilmiştir.
25. Alt patron şirketler tarafınca istihdam edilip de imtihanla daima emekçi takımlarına geçirilen personellerin fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının yeni süreçte Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratının uygulanması ile oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamayacağına ait üstte yer verilen yasal düzenlemeler karşısında, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. ve 62. unsur kararlarının ihlalinden kelam edilemez. Belirtmek gerekir ki, daima takıma geçirildikten daha sonra kamu kurum ve kuruluşlarınca kişisel iş kontratının yapılmamış olması da varılan bu sonuca tesirli değildir.
26. Bahsi geçen düzenlemelerde çeşitli ihtimallere yer verilse de, takıma geçiş yapan çalışanların hakları bakımından devamlı olarak “geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş sözleşmesine” atıf yapıldığı görülmektedir. İlgili toplu iş kontratı ise 31.10.2020 tarihinde sona erecektir (Yiğit, Esra: İşyeri Periyodu ve Kamuda Çalışan Alt Patron Emekçilerinin Takıma Geçişi Bağlamında Patron Değişikliğinin Toplu İş Kontratına Tesiri, Hukuk Mecmuası, dergipark.org.tr, 2019).
27. Takıma geçiş süreçleri tamamlanan çalışanlara yönetimlerce 31.10.2020 tarihine kadar uygulanacak olan “375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamenin Süreksiz 23. Unsuru Uyarınca Yönetimlerce Daima Emekçi Takımlarına Geçirilen Emekçilerin Fiyat ile Öbür Mali ve Toplumsal Haklarının Belirlenmesinde Temel Alınacak Toplu İş Kontratı Hükümleri”, Yüksek Hakem Kurulunca karara bağlanmıştır.
28. Daima personel takımlarına geçirilen personellerin fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının belirlenmesinde temel alınacak Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesine bakılırsa fiyat artırımları;
“01.01.2018-30.06.2018 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 01.01.2018 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına tıpkı tarihten itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır. Lakin bu vakitte verilmiş bir fiyat artırımı var ise %4(yüzde dört)’ten mahsup edilir.
01.07.2018-31.12.2018 tarihleri ortası fiyat artırımı: Personellerin 30.06.2018 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2018 tarihinden itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.01.2019-30.06.2019 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 01.01.2019 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına birebir tarihten itibaren % 4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.07.2019-31.12.2019 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 30.06.2019 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2019 tarihinden itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.01.2020-30.06.2020 tarihleri ortası fiyat artırımı: Personellerin 01.01.2020 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına birebir tarihten itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.07.2020-31.10.2020 tarihleri ortası fiyat artırımı: Çalışanların 30.06.2020 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2020 tarihinden itibaren %4 (yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.” biçiminde belirlenmiştir.
29. T.C. Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafınca 98425987-045.02-E.282980 sayılı 01.02.2019 tarihindeki, fiyata yönelik görüş bildirilen yazı ile “.toplu iş mukavelesinin fiyat artırımı hususunda 01.01.2019 tarihli fiyatlarına yüzde dört oranında artırım yapılacağı açıklandığinden, günlük çıplak brüt fiyatları, günlük 85,28TL’nin altında kalan personellerin fiyatlarının minimum fiyat düzeyine yükseltilmesi ve bu ölçünün üzerine Bakanlığımızca ilan edilen toplu iş mukavelesi kararları yeterince 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere yüzde dört oranında artırım yapılması.” biçiminde açıklandıği anlaşılmaktadır.
30. Belirtilen yasal düzenlemeler, evrak kapsamı, tüm bilgi ve evraklar daima bir arada değerlendirildiğinde; davacı, davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima emekçi takımına geçirilirken de taban fiyatın %28 fazlası fiyat üzerinden takıma geçirildiğini, takıma geçtikten daha sonra 31.12.2018 tarihine kadar minimum fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını fakat 2019 yılına gelindiğinde fiyatının 2019 yılı taban fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş mukavelesi kararı gereği %4 oranında artırım uygulanmak suretiyle fiyatının düşürüldüğünü ileri sürerek eldeki davayı açmıştır.
31. Evrak kapsamında davacı ile davalı Bakanlık içinde imzalanan iş mukavelesi yer almamakta ise de; davacı, davalı Bakanlık ile bilinmeyen periyodik iş kontratı imzaladığını ve daimi takıma alınırken imzaladığı iş mukavelesinde açıkça fiyat ölçüsü yahut oranına yer verilmediğini ileri sürdüğünden, davacının bu kabulü karşısında iş kontratının evrakta yer almaması sonuca tesirli görülmemiştir.
32. Davacı, davalı Yönetime ilişkin hastanede en son minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalışırken 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus uyarınca takıma alınmıştır.
33. zati hizmet alım kontratı kapsamında yüklenici emekçisi olarak çalıştığı periyotta, hizmet alım kontratı gereği davacıya minimum fiyatın %28 fazlası fiyatın ödenmekte olduğu anlaşılmaktadır. Mevzuat gereği bir daha tıpkı fiyatla kamuda daima personel takımına geçirildiği, takıma geçirildikten daha sonra 2019 yılı Ocak ayına kadar birebir biçimde fiyat almaya devam ettiği görülmüştür. Fakat yasal düzenleme gereği hizmet alım mukaveleleri geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayıldığından ve yeni fiyatlandırma devrinde davacının taban fiyatın belli oran fazlası fiyat almasını gerektirir bir düzenleme yapılmadığından, davacının taban fiyatın belli oran fazlası fiyat alması gerektiğine ait savının yasal desteği bulunmamaktadır.
34. Kaldı ki, davacı 2019 yılında, fiyatının 2019 yılı taban fiyat düzeyine çekilerek bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratı kararı gereği %4 oranında artırım uygulandığını ve bu surette eksik fiyat ödendiğini ileri sürmüşse de, davacının takıma geçiş fiyatına Yüksek Hakem Şurası tarafınca bağıtlanan toplu iş mukavelesi uyarınca 2018 yılı birinci ve ikinci devir fiyat artırımlarının uygulandığı, 01.01.2019 tarihli fiyatının de 31.12.2018 tarihinde almakta olduğu fiyata %4 artırım oranı tatbik edilerek belirlendiği görülmüştür. ötürüsıyla, davacının argümanının tersine fiyatı düşürülmemiş, 31.12.2018 tarihinde aldığı fiyatı korunarak, bu fiyata toplu iş kontratı kararı uygulanarak fiyatı belirlenmiştir.
35. Hukuk Genel Konseyinde yapılan görüşmeler sırasında, hizmet alım mukavelelerinin geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılacağına ait düzenlemenin alt patronun kontratıyla ilgili bir düzenleme olduğu, bu unsurun çalışanın fiyatının belirlenmesine etkisinin olmadığı, yüklenici nezdinde taban fiyatın muhakkak oran ziyadesiyle fiyat alarak çalışan emekçi açısından takımlı olduktan daha sonra Yönetim ile imzaladığı iş kontratında oran yazmamasının ehemmiyetinin bulunmadığı, kontratın yorumu gereği yüklenici emekçisi iken fiyatına uygulanan artışın taraflar içinde imzalanan iş mukavelesi için de uygulanması gereken oran olarak kabulü ve fiyatın buna göre belirlenmesinin gerektiği, bu niçinle direnme sonucunın onanması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de, bu görüş üstte açıklanan niçinlerle Şura çoğunluğu tarafınca benimsenmemiştir.
36. Hal bu biçimde olunca Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma sonucuna uyulması gerekirkilk evvelki kararda direnilmesi tarz ve yasaya karşıttır.
37.Bu niçinle direnme sonucu bozulmalıdır.
IV.SONUÇ:
Açıklanan niçinlerle;
Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme sonucunın Özel Daire bozma sonucunda belirtilen niçinlerden dolayı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 371. unsuru yeterince BOZULMASINA,
Belgenin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 373/1. unsuru uyarınca birinci derece mahkemesine, sonucun bir meselain de Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine 18.11.2021 tarihinde oy oldukçaluğu ile kesin olarak karar verildi.
KARŞI OY
Davacı alt patron emekçisi olarak çalışmakta iken takıma geçirilmiş ve taraflar içinde 2018 yılı ortasında belgisiz vadeli iş mukavelesi imzalanmıştır.
Mukavelenin 3/2-a hususunda 375 sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23’üncü hususu kapsamında istihdam edilen çalışanlarda işin konusunu; daima personel takımına geçişine temel teşkil eden ihale mukavelesi kapsamında yapılan iş ve süreçlerin oluşturacağı belirtilmiştir.
Kontratın “Ücret aslı ve ödeme şekli” başlıklı 7. hususunun birinci üç bendinde;
(1)İşçiye yapılacak ödemelere ait hesap devri, her ayın 15’i ile bir daha sonraki ayın 14’üncü günüdür. İş bu mukavele müddetince emekçiye her ay brüt minimum fiyatın % .fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılır.
(2) 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında birinci kere istihdam edilecek personellere ise devri için belirlenen yasal minimum fiyat üzerinden fiyat ödemesi yapılacaktır.
(3) Lakin iş bu meçhul müddetli iş kontratının imzalandığı tarihtilk evvel yürürlük mühleti sona eren bir toplu iş mukavelesinden yararlanan personellerin, yararlandıkları sona eren toplu iş mukavelesinin mali kararları, bu iş mukavelesinin kararı olarak devam eder.
Kararları yer almaktadır.
Üstte belirtilen 7/1. unsur kararında kontrat mühletince emekçiye her ay brüt taban fiyatın %…. fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılacağı düzenlenmiş lakin oranın ne olduğu konusunda bir ölçü yazılmamıştır. Öncelikle burada bir oran yazılmış olması halinde kontrat kararının geçerli sayılıp sayılmayacağı değerlendirilmeli, şayet o biçimde geçerli sayılacak ise oranın boş bırakılarak yazılmamış olmasının ne biçimde yorumlanması gerektiği üzerinde durulmalıdır.
Davacı 696 sayılı Kanun Kararında Kararname (KHK) ile 375 sayılı KHK’ye eklenen ve 7079 sayılı Kanunun 118. unsuru ile kanunlaşan süreksiz 23. husus kararına göre daima emekçi takımına geçirilmiştir.
Anılan süreksiz 23. unsurun 6. fıkrasındaki düzenlemede;
“Sürekli personel takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda heyeti işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu unsur kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş mukavelesinin bitimine kadar bu toplu iş kontratının uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima personel takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş mukavelesi bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdi iş mukavelesi kararlarının geçerli olduğu personeller ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş mukavelesi bulunmakla birlikte bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş mukavelesi sona eren personellerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesine bakılırsa belirlenir. Bu husus kapsamındaki yönetimlerde; 6356 sayılı Kanunun süreksiz 7’nci unsurunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, lakin geçişi yapılan personeller için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesinin sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir.”
Kararı yer almaktadır.
Bu düzenleme daima emekçi takımına geçirilenlere ödenecek fiyat konusunda bir hudut getirmekte ise de çalışanlara geçiş öncesi ödenen fiyatların anılan hususta getirilen sınırlamanın üstünde olduğu da ileri sürülüp ispatlanmamıştır. Belgeye getirtilen Yüksek Hakem Heyeti sonucunda belirlenmiş bir fiyat olmayıp yalnızca periyotlar prestijiyle fiyatlara yapılacak %4’lük artırım düzenlemesi bulunmaktadır. Süreksiz 23. unsurun 7. fıkrasında yer alan, daima emekçi takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım kontratları, birinci fıkrada öngörülen geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle feshedilmiş sayılır düzenlemesi ise alt patronun kontratıyla ilgili bir düzenleme olup personel fiyatının belirlenmesine bir tesiri ve kararı yoktur.
Bu durumda davacı alt patron personeli olarak, taban fiyatın oransal ziyadesiyle belirlenen fiyat üzerinde çalışmakta iken takıma geçirildiğinde bir daha oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesinin süreksiz 23. husus kararına alışılmamış olduğu kararına varılamaz. Gerçekten 2018 yılı fiyatları minimum fiyatın oransal fazlası üzerinden belirlenip ödenmiştir. Husustaki düzenlemenin getirdiği hudut aşılmadığı takdirde taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat ödenmesine ait mukavele kararının geçerli olduğu kararına varılmalıdır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 19.10.2020 gün ve 2020/6669 temel, 2020/12373 karar sayılı sonucunda da takıma geçiş basamağında patronla imzalanan iş mukavelesinde taban fiyatın belirli bir oranda fazlasının ödeneceği kararlaştırılmışsa kelamı edilen kuralın her minimum fiyat artış periyodu için patronu bağlayacağı belirtilmiş ve bozma sonucunda da anılan karara yer verilerek bu konu vurgulanmıştır. Bozma sonucunda belirtilen bu konu özel daire ile mahkeme içinde uyuşmazlık konusu olmadığından Hukuk Genel Şurasının yapacağı temyiz incelemesinin sonları olarak da gözetilmelidir.
Taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesinin geçerli olduğu belirlendikten daha sonra somut olayda olduğu üzere oransal fazla fiyat belirlenmesi kabul edildiği biçimde bu oranın gösterilmediği mukavelenin nasıl yorumlanacağı üzerinde durulmalıdır.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) 19. unsurda mukavelelerin yorumu düzenlenmiştir. Bu karara nazaran; bir kontratın çeşidinin ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların kazara yahut gerçek maksatlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri temel alınır. Bu karar yorum bakımından 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu (TMK) 1. unsurda yer alan ve kanunların yorumlanmasında temel alınan “Kanun, kelamıyla ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.” kararının kontrat hukukuna yansıması niteliğindedir.
Kontratın yorumu kontratta yer alan iradenin gerçek gayesinin ne olduğunu belirlemeyi sağlar. Mukavelenin yorumunda kimi vakit sübjektif değerlendirmeler de kıymet taşıyabilir ise de ortalama bir standart ve objektifleşebilmenin sağlanması için itimat teorisi ile de hareket edilmelidir. İnanç teorisi irade açıklamasının muhatabından karşı tarafın gerçek hedefini belirleme konusunda efor harcanmasını, kendi sübjektif değerlendirmesi ile yetinmemesini arar.
Yorum yapılırken kontrattaki sözcükler (lafız) değer taşır. Lakin kimi vakit en açık sözcükler bile gerçek iradenin belirlenmesinde kıymet taşımayabilir. Bunun haricinde mukavele öncesi görüşmeler ve süreçler, taraflar içindeki o güne kadar ki bağlantılar de göz önünde tutulmalıdır. İtimat teorisi yalnızca irade açıklamalarının yorumunda değil beyan yanılgısının bulunup bulunmadığının tesbitinde, yanlış anlaşılan kararların açıklığa kavuşturulmasında, kontratlarda gizli tutulan konularda ve kontratın tamamlanmasında (tamamlayıcı yorumunda) da başvurulan bir yorum metodudur (Prof. Dr. Ahmet M. Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Kararlar 18. bası, Turhan Yayınları 2014).
Bu açıklamalarla bir arada somut olaya dönüldüğünde taraflar içindeki mukavelede fiyatın belirlenme tekniğine ait bir düzenleme yapılmış ve “sözleşme mühletince personele her ay brüt fiyatın % .fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılır.” kararına yer verilmiştir. Buradaki irade açıklaması minimum fiyatın üzerinde bir ödeme yapılacağı irade beyanını açıkça içermektedir. Bu iradenin varlığı birinci defa işe başlayanlar için taban fiyata nazaran ödeme yapılacağı kararına de kontratta yer verilmesi niçiniyle yönetimin fiyat ödemesinde birinci kere işe başlayanlar ile takıma geçirilmek suretiyle işe başlayanlar içinde farklı bir fiyat iradesini de ortaya koymaktadır. Yönetimin bu mukaveledeki irade beyanı minimum fiyatın aşikâr bir yüzde ziyadesiyle fiyat vereceği noktasındadır.
Bu irade beyanına karşın iradeye temel yüzde fazla ölçünün ne olduğu konusunda kontratta bir boşluk bulunmaktadır. Bu boşluk kontrat kararının yok sayılmasını mı gerektirmeli yoksa bu karara geçerlilik tanınıp tarafların ölçü konusundaki iradeleri belirlenmeye çalışılarak boşluğun doldurulması yoluna mı gidilmelidir?
Bu durumda davacının alt patron nezdinde çalışması sırasında, minimum fiyatın hangi ölçü yüzde fazlayla çalışmış olduğuna nazaran belirlenen oran, taraflar içindeki iş kontratı için de uygulanması gereken orandır. Bu oran temel alınarak davacı fiyatının belirlenmesi gerektiği epeyce açıktır. Bu açıklık niçiniylegenel yorum kurallarından daha özel nitelikteki emekçi lehine yorum kuralına başvurulmasına dahi gereksinim kalmamıştır.
4857 sayılı İş Kanunu 22. husus kararına nazaran; patron, iş kontratıyla yahut iş kontratının eki niteliğindeki işçi yönetmeliği ve gibisi kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma şartlarında temelli bir değişikliği lakin durumu çalışana yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu biçime uygun olarak yapılmayan ve emekçi tarafınca altı işgünü ortasında yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler emekçiyi bağlamaz. Taraflar ortalarında anlaşarak çalışma şartlarını her vakit değiştirebilir. Çalışma şartlarında değişiklik geçmişe tesirli olarak yürürlüğe konulamaz. Bu kararın kararı olarak patron çalışanın isteği olmaksızın zaten fiyatı düşüremez.
İşverence 2019 yılı fiyatı için taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesi uygulamasından vazgeçilip daha az fiyat alma kararınu doğuracak halde son fiyata %4 oranında artırım yapılmasıyla yetinilerek fiyat belirlenmesi emekçi aleyhine olduğundan çalışanın isteği bulunmayan bu uygulamanın geçerli olduğu kabul edilerek sonuca gidilmesi mümkün değildir.
Üstte açıklanan temellere uygun olarak fiyat belirlenip fark alacaklara hükmedilmesine ait olan direnme kararı; taraflar içindeki iş ilgisinin kapsamına, evrak kapsamında toplanan kanıtlara uygun olup, kararın onanması gerektiği görüşünde olduğumdan, özel daire sonucunda belirtilen niçinlerle kararın bozulması tarafında oluşan kıymetli çoğunluk görüşüne katılamıyorum.
Belirtilen yasal düzenlemeler, evrak kapsamı, tüm bilgi ve dokümanlar daima birlikte değerlendirildiğinde; davacı, davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince taban fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima personel takımına geçirilirken de taban fiyatın %28 fazlası fiyat üzerinden takıma geçirildiğini, takıma geçtikten daha sonra 31.12.2018 tarihine kadar taban fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını lakin 2019 yılına gelindiğinde fiyatının 2019 yılı minimum fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratı kararı gereği %4 oranında artırım uygulanmak suretiyle fiyatının düşürüldüğünü ileri sürerek eldeki davayı açmıştır.
Belge kapsamında davacı ile davalı Bakanlık içinde imzalanan iş kontratı yer almamakta ise de; davacı, davalı Bakanlık ile bilinmeyen periyodik iş kontratı imzaladığını ve daimi takıma alınırken imzaladığı iş kontratında açıkça fiyat ölçüsü yahut oranına yer verilmediğini ileri sürdüğünden, davacının bu kabulü karşısında iş mukavelesinin belgede yer almaması sonuca tesirli görülmemiştir.
Davacı, davalı Yönetime ilişkin hastanede en son taban fiyatın %28 fazlası fiyatla çalışırken 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus uyarınca takıma alınmıştır.
aslında hizmet alım kontratı kapsamında yüklenici çalışanı olarak çalıştığı periyotta, hizmet alım mukavelesi gereği davacıya taban fiyatın %28 fazlası fiyatın ödenmekte olduğu anlaşılmaktadır. Mevzuat gereği bir daha tıpkı fiyatla kamuda daima personel takımına geçirildiği, takıma geçirildikten daha sonra 2019 yılı Ocak ayına kadar birebir biçimde fiyat almaya devam ettiği görülmüştür. Lakin yasal düzenleme gereği hizmet alım kontratları geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayıldığından ve yeni fiyatlandırma periyodunda davacının taban fiyatın makul oran fazlası fiyat almasını gerektirir bir düzenleme yapılmadığından, davacının taban fiyatın muhakkak oran fazlası fiyat alması gerektiğine ait savının yasal desteği bulunmamaktadır.
T.C
YARGITAY
HUKUK GENEL ŞURASI
TEMEL NO. 2021/9-402
KARAR NO. 2021/1442
TARİHİ: 18.11.2021
DAVA: 1. Taraflar içindeki “işçilik alacağı” davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, Ankara 28. İş Mahkemesince verilen davanın kısmen kabulüne ait karara karşı davalı vekili tarafınca istinaf yoluna başvurulması üzerine Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin istinaf müracaatının temelden reddine dair sonucu davalı vekilinin temyizi niçiniyle Yargıtay 9. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonunda bozulmuş, birinci derece mahkemesince Özel Daire bozma sonucuna karşı direnilmiştir.
2. Direnme sonucu davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
3. Hukuk Genel Kurulunca evraktaki evraklar incelendikten daha sonra gereği görüşüldü:
I.YARGILAMA SÜRECİ
Davacı İstemi:
4. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalı Sıhhat Bakanlığı’na (Bakanlık/İdare) bağlı devlet hastanesinde 696 sayılı Kanun Kararında Kararname kapsamında daima emekçi takımında özel güvenlik vazifelisi olarak çalıştığını, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname ile takıma geçirilirken davalı Yönetim ile meçhul müddetli iş kontratı imzaladığını ve iş kontratının fiyat kısmında muhakkak bir sayı yazılmayıp “asgari fiyatın %… fazlası” biçiminde karara yer verildiğini, 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus yeterince müvekkilinin takıma geçmedilk evvel aldığı fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının takıma geçtikten daha sonra da uygulanmaya devam etmesi gerektiğini, müvekkilinin alt patron şirkette çalışırken davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima personel takımına geçirildikten daha sonra da 31.12.2018 tarihine kadar minimum fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını, lakin Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığının 01.02.2019 tarihindeki yazısına istinaden yanlış bir yorumla davalı Yönetim tarafınca müvekkilinin fiyatının 2019 yılında uygulanan minimum fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata %4 artırım uygulanmak suretiyle düşürüldüğünü, fiyatın düşürülebilmesi için müvekkilinin yazılı muvafakat vermediğini, 2019 yılının Ocak ayından itibaren müvekkilinin fiyatını eksik aldığını ileri sürerek fark fiyat, ek tediye, ikramiye, fazla çalışma ile ulusal bayram ve genel tatil fiyatı alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
Davalı Karşılığı:
5. Davalı T.C. Sıhhat Bakanlığı vekili yanıt dilekçesinde; 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsuruyla daima emekçi takımına geçişler yapıldığını, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname ve ondan sonrasında yayımlanan yönetmelikler doğrultusunda fiyatların belirlendiğini, davacının talebinin hukuksal desteğinin olmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
Birinci Derece Mahkemesi sonucu:
6. Ankara 28. İş Mahkemesinin 28.01.2020 tarihindeki ve 2019/320 E., 2020/28 K. sayılı sonucu ile; davacının alt patron personeli olarak çalışırken daima personel takımına geçtiği, 31.12.2018 tarihine kadar davalı Bakanlık ile dava dışı alt patron şirket içindeki özel güvenlik hizmetleri alım ihalesi kontratına göre minimum fiyatın makul oranda fazlası fiyatla çalıştığı, lakin 2019 yılının Ocak ayından itibaren aylık fiyatının taban fiyatın %4 fazlası olarak ödendiği, davacı çalışanın aylık fiyatının düşürülmesinin iş kontratında temelli değişiklik niteliğinde olup davacının yazılı isteğinin gerektiği, lakin fiyatın düşürülmesine davacı emekçi tarafınca yazılı muvafakat verildiğine dair evrak ya da mukavele bulunmadığı, aylık fiyatın 2019 yılının Ocak ayından dava tarihine kadar eksik ödendiği sebebi öne sürülerek davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi sonucu:
7. Ankara 28. İş Mahkemesinin üstte belirtilen sonucuna karşı davalı vekili tarafınca müddeti ortasında istinaf yoluna başvurulmuştur.
8. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin 07.07.2020 tarihindeki ve 2020/1137 E., 2020/1629 K. sayılı sonucu ile; Sıhhat Bakanlığına bağlı hastanelerde daima emekçi takımına geçirilmedilk evvel emekçilerin fiyatlarının ihale şartnameleri ile “asgari fiyatın %…. fazlası” olarak belirlendiği, uygulamada bu fiyatın minimum fiyatın %34-%72 fazlası içinde değişen fiyatlar olduğu, 2018 yılında birebir fiyatlar ödenmeye devam ederken 2019 yılı Ocak ayında da kelam konusu fiyatların temel alınmasının gerektiği, davalı tarafça fiyat değişikliği teklifinde bulunulduğu ve davacının da değişikliği kabul ettiğine ait bir evrakın ibraz edilmediği, bu durumda davacının fiyatının düşürülmesinin mümkün olmadığı, eksper tarafınca davacının evvelki aldığı yüzdelik orana karşılık gelen fiyat tespit edilerek, bu fiyata %4 oranında artırım uygulanarak fiyatı tespit edildikten daha sonra, ödenen fiyat ile içindeki fark fiyat belirlendiğinden mahkeme kabulünde bir isabetsizliğe rastlanılmadığı, mahkemenin vakıa ve türel değerlendirmesinde yordam ve temel istikametinden yasaya karşıtlık bulunmadığı sebebi öne sürülerek davalı vekilinin istinaf isteminin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 353/1-b.1 bendi uyarınca asıldan reddine karar verilmiştir.
Özel Daire Bozma sonucu:
9. Ankara Bölge Adliye Mahkemesi 7. Hukuk Dairesinin üstte belirtilen sonucu mühleti ortasında davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
10. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 28.10.2020 tarihindeki ve 2020/5663 E., 2020/14046 K. sayılı sonucu ile; “.20.11.2017 tarih ve 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin (01.02.2018 tarih ve 7079 sayılı Kanun’un 118. hususu motamot kabul edilen) 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararın Kararname’ye eklenen süreksiz 23. unsurunda hususta belirtilen kamu yönetimleri ve bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar ile ve bir daha unsurda belirtilen yönetimlerin merkez ve taşra teşkilatlarında, 4734 sayılı Kanun ve öteki mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi itibariyle çalışmakta olanların, hususta öngörülen kaideleri taşımaları, yazılı olarak başvurmaları ve yapılacak imtihanda başarılı olmaları kaydıyla daima emekçi takımlarına geçirilecekleri düzenlenmiştir.
Birebir düzenlemeye göre, “sürekli personel takımlarına geçirileceklerin takımları, öteki bir sürece gerek kalmaksızın geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle daima personel unvanı ile ihdas edilmiş sayılır. Ihdas edilen takımlar ilgili yönetimlerce adedi, bütçe ve teşkilatı ile birimi/yerleşim yeri belirtilmek suretiyle geçiş süreçlerinin yapıldığı tarihten itibaren iki ay ortasında Devlet İşçi Başkanlığı ve Maliye Bakanlığına bildirilir. Kontratları askıya alınanlar ile askerde bulunanların takımları hariç olmak üzere bu türlü ihdas edilen daima emekçi takımları, rastgele bir sebeple boşalması halinde hiç bir sürece gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır” (375 sayılı KHK, süreksiz m. 23/4).
696 Sayılı KHK ile 375 Sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23. hususunda yüklenici çalışanlarının daima personel takımlarına geçirilmelerinden dolayı kamu maliyesine ek bir yük getirilmemesi de göz önünde bulundurulmuştur. Buna nazaran, “sürekli personel takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda konseyi işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile öteki mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimine kadar bu toplu iş mukavelesinin uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima emekçi takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş mukavelesi bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdî iş mukavelesi kararlarının geçerli olduğu çalışanlar ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş kontratı bulunmakla bir arada bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş kontratı sona eren emekçilerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratına nazaran belirlenir. Bu unsur kapsamındaki yönetimlerde; 6356 Sayılı Kanunun süreksiz 7 inci hususunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, fakat geçişi yapılan çalışanlar için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir”.
696 Sayılı KHK ile 375 sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 24. hususunda ise, vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde, bir arada yahut farklı başka sermayesinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ilişkin şirketlerde çalışanların mahalli yönetimler ve birlikleri tarafınca kurulacak şirketlerde personel statüsünde çalıştırılmaları öngörülmüş; şirketlerde çalıştırılacakların fiyat ile öteki mali ve toplumsal hakları konusunda 375 Sayılı KHK’nın süreksiz 23. unsuru kararlarına paralel düzenlemelere yer verilmiştir.
Hizmet alım kontratlarında yüklenici tarafınca istihdam edilen çalışanların fiyatlarının taban fiyatın katları ya da taban fiyatın belli bir oran fazlası halinde belirlenmesi hizmet alım mukavelesinin devam ettiği periyoda ait uygulamadır. 696 Sayılı KHK ile 375 Sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23 ve 24. hususları uyarınca daima personel takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım mukaveleleri, geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılır. Daima emekçi takımlarına geçirilmeyle ilgili kelam konusu düzenlemenin hizmet alım kontratları kapsamında çalışanların daha evvel fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarını minimum fiyatla irtibatlandıran uygulamalara son verdiği açıktır. Yükleniciler tarafınca istihdam edilip de imtihanla daima emekçi takımlarına geçen emekçilerin fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklarının yeni süreçte Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan toplu iş mukavelesinin uygulanması ile oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamayacağına ait üstte belirtilen açık ve emredici yasal düzenleme karşısında, İş Kanunu’nun 22. ve 62. unsuru kararlarının ihlalinden kelam edilemez. Belirtmek gerekir ki, daima takıma geçirildikten daha sonra kamu kurum ve kuruluşlarınca kişisel iş mukavelesinin yapılmamış olması da varılan bu sonuca tesirli değildir.
Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafınca 98425987-045.02. E 282980 sayılı 01.02.2019 tarihindeki görüş bildirildiği,…” toplu iş mukavelesinin fiyat artırımı unsurunda 01.01.2019 tarihli fiyatlarına % 4 oranında artırım yapılacağı açıklandığinden, günlük çıplak fiyatları günlük 85,28-TL’nin altında kalan personellerin fiyatlarının taban fiyat düzeyine yükseltilmesi ve ölçünün üzerine Bakanlığımızca ilan edilen toplu iş kontratları mucibince 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere % 4 oranında artırım yapılması …” halinde açıklandıği anlaşılmaktadır.
Somut uyuşmazlıkta, hizmet alım kontratları ve şartnamede öngörülen taban fiyatın muhakkak bir oranda fazlası dikkate alınarak belirlenen meblağ davacının takıma geçiş fiyatı olarak belirlendikten daha sonra Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan Toplu İş Kontratı artırımları uygulanmıştır. Kelamı edilen uygulama Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü’nün görüş yazısına uygun olup, karara temel alınan uzman raporunda 01.01.2019 tarihi itibariyle artan taban fiyatın muhakkak bir oranı üzerinden fiyat tespiti ile bu fiyata %4 artış uygulanması isabetli değildir. Davacının fiyatı 2018 yılı minimum fiyatının hizmet alım mukavelelerinde yer alan oranına bakılırsa belirlenmiş, 2018 yılı birinci ve ikinci devir fiyat artışları toplu iş kontratı gereği uygulanmış ve 01.01.2019 tarihli %4 fiyat artışı da 31.12.2018 tarihinde almakta olduğu fiyata tatbik edilerek belirlenmiştir. Dava dilekçesinde tez edildiği üzere 01.01.2019 tarihinde, fiyat minimum fiyat düzeyine çekilerek ondan sonrasında %4’lük artışa gidilmiş değildir.
Dairemizce onama sonucu verilen 19.10.2020 gün ve 2020/6669 E. 2020/12373 K. sayılı ilama mevzu uyuşmazlıkta davacı çalışanın takıma geçişi etabında patronla imzalanan iş kontratında açıkça minimum fiyatın %25 fazlasının ödeneceğinin kararlaştırıldığı görülmektedir. Belirtmek gerekir ki; takıma geçiş etabında patronla imzalanan iş mukavelesinde taban fiyatın aşikâr bir oranda fazlasının ödeneceği kararlaştırılmışsa kelamı edilen kural, her minimum fiyat artış devri için patronu bağlar. Bu niçinle Dairemizin kelamı edilen onamaya dair sonucunda iş mukavelesinin açık kararı gereği fiyat farkı ile başka fark personellik alacaklarının kabulüne dair sonuca gidilmiştir.
Davaya bahis uyuşmazlıkta davacı çalışanın takıma alınması ile birlikte patronla imzalanan iş mukavelesinde minimum fiyatın belirli bir oranı düzeyinde fiyat ödeneceği açıkça öngörülmediğinden üstte belirtilen onama sonucu somut uyuşmazlık bakımından emsal niteliğinde değildir.
Yapılan açıklamalara göre davalı Bakanlık uygulaması yerinde olduğundan, dava konusu fiyat, ek tediye, ikramiye, fazla çalışma, ulusal bayram genel tatil fiyatlarına dair fark taleplerin reddi gerekirken yazılı biçimde kabule dair karar kurulması kusurludur..” nedeni öne sürülerek Bölge Adliye Mahkemesi sonucunın bozularak ortadan kaldırılmasına, evrakın sonucu veren Birinci Derece Mahkemesine gönderilmesine karar verilmiştir.
Direnme sonucu:
11. Ankara 28. İş Mahkemesinin 29.12.2020 tarihindeki ve 2020/426 E., 2020/665 K. sayılı sonucu ile; evvelki münasebet ve Bölge Adliye Mahkemesinin öne sürülen nedeni niçiniyle direnme sonucu verilmiştir.
Direnme sonucunın Temyizi:
12. Direnme sonucu mühleti ortasında davalı vekili tarafınca temyiz edilmiştir.
II.UYUŞMAZLIK
13. Direnme yolu ile Hukuk Genel Şurası önüne gelen uyuşmazlık; davalı Sıhhat Bakanlığı ile dava dışı alt patron şirket içinde imzalanan hizmet alım mukavelesine göre taban fiyatın makul bir oran fazlası fiyat üzerinden alt patron çalışanı olarak çalışan davacının, 696 sayılı Kanun Kararında Kararname uyarınca daima personel takımına geçmesiyle birlikte 01.01.2019 ve devamında takıma geçmedilk evvel belirlenen minimum fiyatın muhakkak bir oran fazlası fiyat üzerinden çalışmaya devam etmesinin mümkün olup olmadığı noktasında toplanmaktadır.
III.GEREKÇE
14. Kamu kurumlarında 4734 sayılı Kanun ve başka mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında alt patron şirketler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olan çalışanların, makul koşulları sağlamaları şartıyla, ilgili kamu kurumunun daima personel takımına geçmesine imkan tanınmıştır.
15. Bahisle ilgili olarak 696 sayılı olağanüstü Hal Kapsamında Kimi Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Kararında Kararname (696 sayılı KHK), 24.12.2017 tarihindeki ve 30280 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
16. 696 sayılı olağanüstü Hal Kapsamında Kimi Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye Süreksiz 23. ve 24. unsurlar eklenmiş olup, bu düzenlemeler ile kamuya ilişkin işyerlerinde işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yüklenici tarafınca 04.12.2017 tarihi itibariyle çalıştırılmakta olan emekçilerden KHK ile belirlenen koşulları taşıyanlar, müracaatları üzerine kamu kurumlarının daima takımlı emekçisi sıfatını kazanmıştır.
17. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. hususu, 5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan Mit Müsteşarlığı hariç kamu yönetimleri ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, bu Kanun Kararında Kararnameye ekli (I) sayılı listede yer alan yönetimlerin merkez ve taşra teşkilatlarında; ödemeleri merkezi idare, toplumsal güvenlik kurumu, fon, kefalet sandığı, yatırım izleme ve uyum başkanlığı, gençlik hizmetleri ve spor vilayet müdürlüğü bütçelerinden yahut döner sermaye bütçelerinden, anılan liste kapsamındaki öteki yönetimler için ise kendi bütçelerinden karşılanan 4734 sayılı Kanun ve öteki mevzuattaki kararlar uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım kontratları kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olanlara ait düzenlemeler içermektedir.
19. Üstte içeriğine yer verilen düzenleme vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde, birlikte yahut farklı ayrı sermayesinin yarısından fazlası vilayet özel yönetimleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ilişkin şirketlerde 4734 sayılı Kanun ve başka mevzuat kararları uyarınca işçi çalıştırılmasına dayalı hizmet alım mukaveleleri kapsamında yükleniciler tarafınca 04.12.2017 tarihi prestijiyle çalıştırılmakta olan çalışanlar istikametinden uygulanmak üzere Süreksiz 24. unsur de motamot yer almıştır.
20. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsurunun 4. fıkrası; “Sürekli emekçi takımlarına geçirileceklerin takımları, öbür bir sürece gerek kalmaksızın geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle daima personel unvanı ile ihdas edilmiş sayılır. İhdas edilen takımlar ilgili yönetimlerce adedi, bütçe ve teşkilatı ile birimi/yerleşim yeri belirtilmek suretiyle geçiş süreçlerinin yapıldığı tarihten itibaren iki ay ortasında Devlet İşçi Başkanlığı ve Maliye Bakanlığına bildirilir. Mukaveleleri askıya alınanlar ile askerde bulunanların takımları hariç olmak üzere bu türlü ihdas edilen daima personel takımları, rastgele bir sebeple boşalması halinde hiç bir sürece gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır.” kararını içermektedir.
21. Alt patron çalışanı olarak istihdam edilen ve hizmet alım kontratlarında fiyatları minimum fiyatın katı ya da makul bir oran fazlası biçiminde belirlenen emekçilerin hizmet alım kontratlarının akıbetinin ne olacağı da bir daha 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’de açıkça düzenlenmiştir.
22. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. hususun 7. fıkrası; “Sürekli personel takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım kontratları, birinci fıkrada öngörülen geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle feshedilmiş sayılır.” kararını içermektedir. Unsura nazaran, hizmet alım mukaveleleri kurumlarda geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılacağından hizmet alım mukavelelerinde fiyatların taban fiyatın katı ya da minimum fiyatın muhakkak bir oran fazlası halinde belirlenmesinin hizmet alım mukavelesinin devam ettiği periyoda ait uygulanacağı açıktır. Bu düzenleme ile daima personel takımına geçirilmeyle bir arada hizmet alım kontratları kapsamında çalışanların daha evvel fiyat ile öbür mali ve toplumsal haklarını minimum fiyatla irtibatlandıran uygulamalara son verildiği anlaşılmaktadır.
23. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 24. unsurunun 2. fıkrasında; “Geçici 23 üncü hususun ikinci, üçüncü, yedinci, sekizinci, dokuzuncu, onuncu, onikinci ve onaltıncı fıkraları kararları bu unsur kapsamında yer alanlar hakkında da kıyasen uygulanır.” formunda düzenlenme bulunmakla, vilayet özel yönetimleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli yönetim birliklerinde çalıştırılan yüklenici personellerinin daima personel takımlarına geçirilmesiyle bir arada hizmet alım mukavelelerinin feshedilmiş sayılacağı da husus kararı gereğidir.
24. 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin Süreksiz 23. unsurunun 6.fıkrası ise, ödenecek fiyat konusunda düzenlemeye yer vermiş olup, anılan karar “Sürekli emekçi takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda şurası işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile başka mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimine kadar bu toplu iş mukavelesinin uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima emekçi takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş kontratı bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdî iş kontratı kararlarının geçerli olduğu personeller ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş mukavelesi bulunmakla birlikte bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş mukavelesi sona eren çalışanların fiyatı ile öteki mali ve toplumsal hakları, bu unsur kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratına nazaran belirlenir. Bu husus kapsamındaki yönetimlerde; 6356 sayılı Kanunun süreksiz 7 nci hususunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, lakin geçişi yapılan personeller için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir.” formundadır. Belirtmek gerekir ki, tıpkı düzenlemeye Süreksiz 24. hususun 4. fıkrasında da yer verilmiştir.
25. Alt patron şirketler tarafınca istihdam edilip de imtihanla daima emekçi takımlarına geçirilen personellerin fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının yeni süreçte Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratının uygulanması ile oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamayacağına ait üstte yer verilen yasal düzenlemeler karşısında, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 22. ve 62. unsur kararlarının ihlalinden kelam edilemez. Belirtmek gerekir ki, daima takıma geçirildikten daha sonra kamu kurum ve kuruluşlarınca kişisel iş kontratının yapılmamış olması da varılan bu sonuca tesirli değildir.
26. Bahsi geçen düzenlemelerde çeşitli ihtimallere yer verilse de, takıma geçiş yapan çalışanların hakları bakımından devamlı olarak “geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş sözleşmesine” atıf yapıldığı görülmektedir. İlgili toplu iş kontratı ise 31.10.2020 tarihinde sona erecektir (Yiğit, Esra: İşyeri Periyodu ve Kamuda Çalışan Alt Patron Emekçilerinin Takıma Geçişi Bağlamında Patron Değişikliğinin Toplu İş Kontratına Tesiri, Hukuk Mecmuası, dergipark.org.tr, 2019).
27. Takıma geçiş süreçleri tamamlanan çalışanlara yönetimlerce 31.10.2020 tarihine kadar uygulanacak olan “375 Sayılı Kanun Kararında Kararnamenin Süreksiz 23. Unsuru Uyarınca Yönetimlerce Daima Emekçi Takımlarına Geçirilen Emekçilerin Fiyat ile Öbür Mali ve Toplumsal Haklarının Belirlenmesinde Temel Alınacak Toplu İş Kontratı Hükümleri”, Yüksek Hakem Kurulunca karara bağlanmıştır.
28. Daima personel takımlarına geçirilen personellerin fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklarının belirlenmesinde temel alınacak Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesine bakılırsa fiyat artırımları;
“01.01.2018-30.06.2018 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 01.01.2018 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına tıpkı tarihten itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır. Lakin bu vakitte verilmiş bir fiyat artırımı var ise %4(yüzde dört)’ten mahsup edilir.
01.07.2018-31.12.2018 tarihleri ortası fiyat artırımı: Personellerin 30.06.2018 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2018 tarihinden itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.01.2019-30.06.2019 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 01.01.2019 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına birebir tarihten itibaren % 4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.07.2019-31.12.2019 tarihleri ortası fiyat artırımı: Emekçilerin 30.06.2019 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2019 tarihinden itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.01.2020-30.06.2020 tarihleri ortası fiyat artırımı: Personellerin 01.01.2020 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına birebir tarihten itibaren %4(yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.
01.07.2020-31.10.2020 tarihleri ortası fiyat artırımı: Çalışanların 30.06.2020 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak fiyatlarına 01.07.2020 tarihinden itibaren %4 (yüzde dört) oranında artırım yapılmıştır.” biçiminde belirlenmiştir.
29. T.C. Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğü tarafınca 98425987-045.02-E.282980 sayılı 01.02.2019 tarihindeki, fiyata yönelik görüş bildirilen yazı ile “.toplu iş mukavelesinin fiyat artırımı hususunda 01.01.2019 tarihli fiyatlarına yüzde dört oranında artırım yapılacağı açıklandığinden, günlük çıplak brüt fiyatları, günlük 85,28TL’nin altında kalan personellerin fiyatlarının minimum fiyat düzeyine yükseltilmesi ve bu ölçünün üzerine Bakanlığımızca ilan edilen toplu iş mukavelesi kararları yeterince 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere yüzde dört oranında artırım yapılması.” biçiminde açıklandıği anlaşılmaktadır.
30. Belirtilen yasal düzenlemeler, evrak kapsamı, tüm bilgi ve evraklar daima bir arada değerlendirildiğinde; davacı, davalı Yönetimin yapmış olduğu hizmet alım ihalesi yeterince minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalıştığını, daima emekçi takımına geçirilirken de taban fiyatın %28 fazlası fiyat üzerinden takıma geçirildiğini, takıma geçtikten daha sonra 31.12.2018 tarihine kadar minimum fiyatın %28 fazlası üzerinden fiyat aldığını fakat 2019 yılına gelindiğinde fiyatının 2019 yılı taban fiyat düzeyine çekilmek ve bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş mukavelesi kararı gereği %4 oranında artırım uygulanmak suretiyle fiyatının düşürüldüğünü ileri sürerek eldeki davayı açmıştır.
31. Evrak kapsamında davacı ile davalı Bakanlık içinde imzalanan iş mukavelesi yer almamakta ise de; davacı, davalı Bakanlık ile bilinmeyen periyodik iş kontratı imzaladığını ve daimi takıma alınırken imzaladığı iş mukavelesinde açıkça fiyat ölçüsü yahut oranına yer verilmediğini ileri sürdüğünden, davacının bu kabulü karşısında iş kontratının evrakta yer almaması sonuca tesirli görülmemiştir.
32. Davacı, davalı Yönetime ilişkin hastanede en son minimum fiyatın %28 fazlası fiyatla çalışırken 696 sayılı Kanun Kararında Kararname’nin 127. unsuru ile 375 sayılı Kanun Kararında Kararname’ye eklenen Süreksiz 23. husus uyarınca takıma alınmıştır.
33. zati hizmet alım kontratı kapsamında yüklenici emekçisi olarak çalıştığı periyotta, hizmet alım kontratı gereği davacıya minimum fiyatın %28 fazlası fiyatın ödenmekte olduğu anlaşılmaktadır. Mevzuat gereği bir daha tıpkı fiyatla kamuda daima personel takımına geçirildiği, takıma geçirildikten daha sonra 2019 yılı Ocak ayına kadar birebir biçimde fiyat almaya devam ettiği görülmüştür. Fakat yasal düzenleme gereği hizmet alım mukaveleleri geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayıldığından ve yeni fiyatlandırma devrinde davacının taban fiyatın belli oran fazlası fiyat almasını gerektirir bir düzenleme yapılmadığından, davacının taban fiyatın belli oran fazlası fiyat alması gerektiğine ait savının yasal desteği bulunmamaktadır.
34. Kaldı ki, davacı 2019 yılında, fiyatının 2019 yılı taban fiyat düzeyine çekilerek bu fiyata Yüksek Hakem Heyeti tarafınca karara bağlanan toplu iş kontratı kararı gereği %4 oranında artırım uygulandığını ve bu surette eksik fiyat ödendiğini ileri sürmüşse de, davacının takıma geçiş fiyatına Yüksek Hakem Şurası tarafınca bağıtlanan toplu iş mukavelesi uyarınca 2018 yılı birinci ve ikinci devir fiyat artırımlarının uygulandığı, 01.01.2019 tarihli fiyatının de 31.12.2018 tarihinde almakta olduğu fiyata %4 artırım oranı tatbik edilerek belirlendiği görülmüştür. ötürüsıyla, davacının argümanının tersine fiyatı düşürülmemiş, 31.12.2018 tarihinde aldığı fiyatı korunarak, bu fiyata toplu iş kontratı kararı uygulanarak fiyatı belirlenmiştir.
35. Hukuk Genel Konseyinde yapılan görüşmeler sırasında, hizmet alım mukavelelerinin geçiş sürecinin yapıldığı tarih itibariyle feshedilmiş sayılacağına ait düzenlemenin alt patronun kontratıyla ilgili bir düzenleme olduğu, bu unsurun çalışanın fiyatının belirlenmesine etkisinin olmadığı, yüklenici nezdinde taban fiyatın muhakkak oran ziyadesiyle fiyat alarak çalışan emekçi açısından takımlı olduktan daha sonra Yönetim ile imzaladığı iş kontratında oran yazmamasının ehemmiyetinin bulunmadığı, kontratın yorumu gereği yüklenici emekçisi iken fiyatına uygulanan artışın taraflar içinde imzalanan iş mukavelesi için de uygulanması gereken oran olarak kabulü ve fiyatın buna göre belirlenmesinin gerektiği, bu niçinle direnme sonucunın onanması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de, bu görüş üstte açıklanan niçinlerle Şura çoğunluğu tarafınca benimsenmemiştir.
36. Hal bu biçimde olunca Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma sonucuna uyulması gerekirkilk evvelki kararda direnilmesi tarz ve yasaya karşıttır.
37.Bu niçinle direnme sonucu bozulmalıdır.
IV.SONUÇ:
Açıklanan niçinlerle;
Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme sonucunın Özel Daire bozma sonucunda belirtilen niçinlerden dolayı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 371. unsuru yeterince BOZULMASINA,
Belgenin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 373/1. unsuru uyarınca birinci derece mahkemesine, sonucun bir meselain de Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine 18.11.2021 tarihinde oy oldukçaluğu ile kesin olarak karar verildi.
KARŞI OY
Davacı alt patron emekçisi olarak çalışmakta iken takıma geçirilmiş ve taraflar içinde 2018 yılı ortasında belgisiz vadeli iş mukavelesi imzalanmıştır.
Mukavelenin 3/2-a hususunda 375 sayılı KHK’ya eklenen süreksiz 23’üncü hususu kapsamında istihdam edilen çalışanlarda işin konusunu; daima personel takımına geçişine temel teşkil eden ihale mukavelesi kapsamında yapılan iş ve süreçlerin oluşturacağı belirtilmiştir.
Kontratın “Ücret aslı ve ödeme şekli” başlıklı 7. hususunun birinci üç bendinde;
(1)İşçiye yapılacak ödemelere ait hesap devri, her ayın 15’i ile bir daha sonraki ayın 14’üncü günüdür. İş bu mukavele müddetince emekçiye her ay brüt minimum fiyatın % .fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılır.
(2) 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında birinci kere istihdam edilecek personellere ise devri için belirlenen yasal minimum fiyat üzerinden fiyat ödemesi yapılacaktır.
(3) Lakin iş bu meçhul müddetli iş kontratının imzalandığı tarihtilk evvel yürürlük mühleti sona eren bir toplu iş mukavelesinden yararlanan personellerin, yararlandıkları sona eren toplu iş mukavelesinin mali kararları, bu iş mukavelesinin kararı olarak devam eder.
Kararları yer almaktadır.
Üstte belirtilen 7/1. unsur kararında kontrat mühletince emekçiye her ay brüt taban fiyatın %…. fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılacağı düzenlenmiş lakin oranın ne olduğu konusunda bir ölçü yazılmamıştır. Öncelikle burada bir oran yazılmış olması halinde kontrat kararının geçerli sayılıp sayılmayacağı değerlendirilmeli, şayet o biçimde geçerli sayılacak ise oranın boş bırakılarak yazılmamış olmasının ne biçimde yorumlanması gerektiği üzerinde durulmalıdır.
Davacı 696 sayılı Kanun Kararında Kararname (KHK) ile 375 sayılı KHK’ye eklenen ve 7079 sayılı Kanunun 118. unsuru ile kanunlaşan süreksiz 23. husus kararına göre daima emekçi takımına geçirilmiştir.
Anılan süreksiz 23. unsurun 6. fıkrasındaki düzenlemede;
“Sürekli personel takımlarına geçirilenlerden, geçiş süreci yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda heyeti işyerinden bildirilenlerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu unsur kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş mukavelesinin bitimine kadar bu toplu iş kontratının uygulanması suretiyle oluşan fiyat ile öteki mali ve toplumsal haklardan fazla olamaz. Daima personel takımlarına geçirilenlerden; geçiştilk evvel toplu iş mukavelesi bulunmadığından takıma geçirildiği tarihte yürürlükte olan ferdi iş mukavelesi kararlarının geçerli olduğu personeller ile geçiş işlemindilk evvel yapılan ve geçişten daha sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş mukavelesi bulunmakla birlikte bu husus kapsamındaki yönetimlerde alt patron personellerini kapsayan, Yüksek Hakem Konseyi tarafınca karara bağlanan ve mühleti en son sona erecek toplu iş kontratının bitimindilk evvel toplu iş mukavelesi sona eren personellerin fiyatı ile öbür mali ve toplumsal hakları, bu husus kapsamındaki yönetimlerde geçiştilk evvel alt patron çalışanlarını kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesine bakılırsa belirlenir. Bu husus kapsamındaki yönetimlerde; 6356 sayılı Kanunun süreksiz 7’nci unsurunda belirtilen mevcut işyerleri bakımından anılan Kanuna uygun olarak yetki müracaatında bulunulabilir, lakin geçişi yapılan personeller için yeni tescil edilen işyerlerinde, geçiştilk evvel alt patron emekçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Şurası tarafınca karara bağlanan ve müddeti en son sona erecek toplu iş mukavelesinin sona erme tarihinden daha sonra yetki müracaatında bulunulabilir.”
Kararı yer almaktadır.
Bu düzenleme daima emekçi takımına geçirilenlere ödenecek fiyat konusunda bir hudut getirmekte ise de çalışanlara geçiş öncesi ödenen fiyatların anılan hususta getirilen sınırlamanın üstünde olduğu da ileri sürülüp ispatlanmamıştır. Belgeye getirtilen Yüksek Hakem Heyeti sonucunda belirlenmiş bir fiyat olmayıp yalnızca periyotlar prestijiyle fiyatlara yapılacak %4’lük artırım düzenlemesi bulunmaktadır. Süreksiz 23. unsurun 7. fıkrasında yer alan, daima emekçi takımlarına geçirileceklerin istihdam edilmesine temel hizmet alım kontratları, birinci fıkrada öngörülen geçiş sürecinin yapıldığı tarih prestijiyle feshedilmiş sayılır düzenlemesi ise alt patronun kontratıyla ilgili bir düzenleme olup personel fiyatının belirlenmesine bir tesiri ve kararı yoktur.
Bu durumda davacı alt patron personeli olarak, taban fiyatın oransal ziyadesiyle belirlenen fiyat üzerinde çalışmakta iken takıma geçirildiğinde bir daha oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesinin süreksiz 23. husus kararına alışılmamış olduğu kararına varılamaz. Gerçekten 2018 yılı fiyatları minimum fiyatın oransal fazlası üzerinden belirlenip ödenmiştir. Husustaki düzenlemenin getirdiği hudut aşılmadığı takdirde taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat ödenmesine ait mukavele kararının geçerli olduğu kararına varılmalıdır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 19.10.2020 gün ve 2020/6669 temel, 2020/12373 karar sayılı sonucunda da takıma geçiş basamağında patronla imzalanan iş mukavelesinde taban fiyatın belirli bir oranda fazlasının ödeneceği kararlaştırılmışsa kelamı edilen kuralın her minimum fiyat artış periyodu için patronu bağlayacağı belirtilmiş ve bozma sonucunda da anılan karara yer verilerek bu konu vurgulanmıştır. Bozma sonucunda belirtilen bu konu özel daire ile mahkeme içinde uyuşmazlık konusu olmadığından Hukuk Genel Şurasının yapacağı temyiz incelemesinin sonları olarak da gözetilmelidir.
Taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesinin geçerli olduğu belirlendikten daha sonra somut olayda olduğu üzere oransal fazla fiyat belirlenmesi kabul edildiği biçimde bu oranın gösterilmediği mukavelenin nasıl yorumlanacağı üzerinde durulmalıdır.
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) 19. unsurda mukavelelerin yorumu düzenlenmiştir. Bu karara nazaran; bir kontratın çeşidinin ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların kazara yahut gerçek maksatlarını gizlemek için kullandıkları sözcüklere bakılmaksızın, gerçek ve ortak iradeleri temel alınır. Bu karar yorum bakımından 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu (TMK) 1. unsurda yer alan ve kanunların yorumlanmasında temel alınan “Kanun, kelamıyla ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır.” kararının kontrat hukukuna yansıması niteliğindedir.
Kontratın yorumu kontratta yer alan iradenin gerçek gayesinin ne olduğunu belirlemeyi sağlar. Mukavelenin yorumunda kimi vakit sübjektif değerlendirmeler de kıymet taşıyabilir ise de ortalama bir standart ve objektifleşebilmenin sağlanması için itimat teorisi ile de hareket edilmelidir. İnanç teorisi irade açıklamasının muhatabından karşı tarafın gerçek hedefini belirleme konusunda efor harcanmasını, kendi sübjektif değerlendirmesi ile yetinmemesini arar.
Yorum yapılırken kontrattaki sözcükler (lafız) değer taşır. Lakin kimi vakit en açık sözcükler bile gerçek iradenin belirlenmesinde kıymet taşımayabilir. Bunun haricinde mukavele öncesi görüşmeler ve süreçler, taraflar içindeki o güne kadar ki bağlantılar de göz önünde tutulmalıdır. İtimat teorisi yalnızca irade açıklamalarının yorumunda değil beyan yanılgısının bulunup bulunmadığının tesbitinde, yanlış anlaşılan kararların açıklığa kavuşturulmasında, kontratlarda gizli tutulan konularda ve kontratın tamamlanmasında (tamamlayıcı yorumunda) da başvurulan bir yorum metodudur (Prof. Dr. Ahmet M. Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Kararlar 18. bası, Turhan Yayınları 2014).
Bu açıklamalarla bir arada somut olaya dönüldüğünde taraflar içindeki mukavelede fiyatın belirlenme tekniğine ait bir düzenleme yapılmış ve “sözleşme mühletince personele her ay brüt fiyatın % .fazlası üzerinden günlük olarak ödeme yapılır.” kararına yer verilmiştir. Buradaki irade açıklaması minimum fiyatın üzerinde bir ödeme yapılacağı irade beyanını açıkça içermektedir. Bu iradenin varlığı birinci defa işe başlayanlar için taban fiyata nazaran ödeme yapılacağı kararına de kontratta yer verilmesi niçiniyle yönetimin fiyat ödemesinde birinci kere işe başlayanlar ile takıma geçirilmek suretiyle işe başlayanlar içinde farklı bir fiyat iradesini de ortaya koymaktadır. Yönetimin bu mukaveledeki irade beyanı minimum fiyatın aşikâr bir yüzde ziyadesiyle fiyat vereceği noktasındadır.
Bu irade beyanına karşın iradeye temel yüzde fazla ölçünün ne olduğu konusunda kontratta bir boşluk bulunmaktadır. Bu boşluk kontrat kararının yok sayılmasını mı gerektirmeli yoksa bu karara geçerlilik tanınıp tarafların ölçü konusundaki iradeleri belirlenmeye çalışılarak boşluğun doldurulması yoluna mı gidilmelidir?
Bu durumda davacının alt patron nezdinde çalışması sırasında, minimum fiyatın hangi ölçü yüzde fazlayla çalışmış olduğuna nazaran belirlenen oran, taraflar içindeki iş kontratı için de uygulanması gereken orandır. Bu oran temel alınarak davacı fiyatının belirlenmesi gerektiği epeyce açıktır. Bu açıklık niçiniylegenel yorum kurallarından daha özel nitelikteki emekçi lehine yorum kuralına başvurulmasına dahi gereksinim kalmamıştır.
4857 sayılı İş Kanunu 22. husus kararına nazaran; patron, iş kontratıyla yahut iş kontratının eki niteliğindeki işçi yönetmeliği ve gibisi kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma şartlarında temelli bir değişikliği lakin durumu çalışana yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu biçime uygun olarak yapılmayan ve emekçi tarafınca altı işgünü ortasında yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler emekçiyi bağlamaz. Taraflar ortalarında anlaşarak çalışma şartlarını her vakit değiştirebilir. Çalışma şartlarında değişiklik geçmişe tesirli olarak yürürlüğe konulamaz. Bu kararın kararı olarak patron çalışanın isteği olmaksızın zaten fiyatı düşüremez.
İşverence 2019 yılı fiyatı için taban fiyatın oransal ziyadesiyle fiyat belirlenmesi uygulamasından vazgeçilip daha az fiyat alma kararınu doğuracak halde son fiyata %4 oranında artırım yapılmasıyla yetinilerek fiyat belirlenmesi emekçi aleyhine olduğundan çalışanın isteği bulunmayan bu uygulamanın geçerli olduğu kabul edilerek sonuca gidilmesi mümkün değildir.
Üstte açıklanan temellere uygun olarak fiyat belirlenip fark alacaklara hükmedilmesine ait olan direnme kararı; taraflar içindeki iş ilgisinin kapsamına, evrak kapsamında toplanan kanıtlara uygun olup, kararın onanması gerektiği görüşünde olduğumdan, özel daire sonucunda belirtilen niçinlerle kararın bozulması tarafında oluşan kıymetli çoğunluk görüşüne katılamıyorum.