Kovid-19 pandemisinden çıkışta Ukrayna krizine tutulan global iktisada, 2022’de ABD öncülüğündeki Batı’nın Rusya Federasyonu’na açtığı yaptırım savaşı eşliğinde güç krizi, on yıllardır görülmemiş seviyede enflasyon ve yüksek faiz oranları damgasını vurdu. ABD Merkez Bankası (Fed), yüksek enflasyon karşısında faiz artışlarına giderken, onu Avrupa Merkez Bankası ve önde gelen Batı ülkelerinin merkez bankaları da izledi. Uzmanlar faiz artışlarının enflasyonu uzun vadede dizginlemeye tesirini tartışırken, 2023 için yapılan öngörülerde de büyüme oranlarının önemli halde düşmesi öne çıkıyor. ‘Wall Street efsanesi’ Jim Rogers, ‘gelecek birkaç yıl ortasında karşılaşılacak ekonomik zorlukların muhtemelen kendi ömründe görüp bakılırsaceğinin en berbatı olacağı’ ikazını yaptı. Resesyon ve stagflasyon en can sıkıcı temalar üzere görünüyor.
bir daha 2022’de öne çıkan öteki Rusya’nın ağır yaptırımlar altında enerji kaynaklarını Ruble ile satış sonucu ve global rezerv para ünitesi olan doların tahtının sallanması oldu.
2022’de global iktisat ve 2023 projeksiyonlarını Altınbaş Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ile konuştuk.
‘Faizlerin yükselmesi finansal piyasalarda önemli riskler doğuruyor’
Prof. Hayri Kozanoğlu’na göre, bilhassa Almanya ve İngiltere’de besbelli bir daralma beklenirken, ABD’de de büyüme devam etse bile düşük kalacak. Faizlerin yükselmesinin finansal piyasalarda önemli riskler doğurduğuna işaret eden Kozanoğlu, bilhassa düşük gelirli ve dış borcu olan ülkelerin etkileneceğini belirtti. Kozanoğlu, bu durumun varlık fiyatlarını da aşağıya çektiğini vurgularken, beklenmedik iflaslara yol açabileceğine işaret etti:
“IMF, OECD, memleketler arası finansal kuruluşların öngörülerini temel alırsak, bilhassa Almanya ve İngiltere’de bariz bir daralma olacak. Amerika’da büyüme devam etse bile epey düşük bir büyüme bekleniyor. Lakin bu varsayımlar epeyce muhafazakardır. Finansal piyasalarda bir sarsıntı olmayacağını temel alarak yapılır. O bakımdan önümüzdeki yıl yükselen faizlerle bir arada bir sakinlik yahut enflasyonla bir arada sakinlik yaşanıp yaşanmayacağı epey aşikâr değil. Bu genel olarak ekonomik büyümeyle ilgili öngörü. Faizlerin yükselmesi finansal piyasalarda önemli riskler doğuruyor. Bunların bir tanesi konusunda IMF de uyardı. Bilhassa düşük gelirli dış borcu olan ülkelerin borçlarını ödemede dert yaşayacağı iddia ediliyor. IMF, fakir ülkelerin yüzde 65’ini önümüzdeki iki yıl ortasında önemli ödeme meseleleriyle karşılaşabileceğini söylemiş oldu. Geçtiğimiz aylarda İngiltere’deki emeklilik fonlarında önemli bir risk ortaya çıktı. İngiliz Merkez Bankası müdahale etmeseydi bütün sistemin çökmesi sıkıntısı belirdi. Buna emsal gelişmeler olabilir mi, zira bunlar tesadüf değil. Faiz oranlarının yükselmesi varlık meblağlarını başta tahviller olmak üzere aşağı çekiyor. Bu da beklenmedik iflaslara yol açabiliyor. O bakımdan önümüzdeki yıl hakikaten epey önemli belirsizlikler içeriyor.
‘ABD ile Çin’in hegemonya uğraşı jeopolitik boyutu bir yana ekonomiyi önemli etkiliyor’
Kozanoğlu, ABD’nin Çin’i teknolojik gelişmelerin haricinde tutma teşebbüsü ve yarı iletkenlerle ilgili atakları eşliğinde iki ülkenin çabasının global ekonomiyi etkilediğini vurguladı:
“Bir de Amerika ile Çin içindeki hegemonya çabası, Amerika’nın Çin’e diz çöktürme uğraşları da işin jeopolitik boyutu bir yana bırakılırsa ekonomiyi de epeyce önemli etkiliyor. Bilhassa Amerika’nın son aylardaki yarı iletken atağı Çin’in teknolojik gelişmelerin haricinde bırakılması, Çin-Rusya çizgisinin ekonomik manada tecrit edilmesi planları, Amerikan şirketlerini ve genel olarak tedarik zincirlerini fazlaca olumsuz etkileme potansiyeline sahip. Önümüzdeki senelerda bunların hepsini izleyeceğiz.
‘En kıymetli hadiselerden birisi kripto piyasalarında çöküş’
Kozanoğlu, 2022’nin en değerli olaylarından birinin kripto piyasalarındaki çöküş olduğu görüşünde:
“2022’deki en kıymetli olaylardan biri kripto piyasalarındaki çöküştü. Kabataslak bunlar 2021 sonundaki kıymetlerinin yüzde 25’ine kadar düştüler. 3.5 trilyon dolardan piyasanın kıymeti 800 milyar dolarlara geriledi. Büyük bir platform FTX iflas etti. Önümüzdeki yıllar da bu biçimde öngörülmedik gelişmelere hamile görünüyor.”
‘Doların hegemonyasında bir sarsılma yok, doların tartısı hala yüzde 50’nin üzerinde’
ABD’nin Ukrayna savaşı niçiniyle Rusya’ya karşı yaptırımlar temelinde kendi ekseni haricindeki dünyada önemli bir ittifak kuramadığını belinten Kozanoğlu, başka yandan çabucak hemen doların hegemonyasının sarsılmış görünmediğini lisana getirdi:
“İki boyutu var. Birisi Rusya-Ukrayna savaşı, bunun getirdiği Rusya’ya yönelik yaptırımlar temel alınırsa, Amerika burada önemli bir ittifak çizgisi kuramadı. Başta aslına bakarsan Çin’den bu beklenmiyordu. Ancak Hindistan, Güney Afrika, Bolsonaro’dan daha sonra Lula devrinde Brezilya, Türkiye G20’nin Batı bloku haricinde kalan Japonya, Amerika ve Avrupa ekseni haricinde kalan neredeyse hiç bir ülkeyi kendi saflarına katamadı. Ancak öbür boyutu da şu. Doların hegemonyasına ait en değerli istatistiki kaynak, milletlerarası ödemeler bankasını 3 yılda bir yaptığı ankettir. Döviz piyasaları 7/24 açık olan dünyanın her coğrafyasında süreç yapılan piyasalardır. Bunun neticelerina nazaran doların hegemonyasında bir sarsılma yok. Bütün yapılan döviz süreçlerinin yüzde 89’unun bir ayağını dolar oluşturuyor. Ufak düşüşler bulunmasına karşın rezerv paralar içerisinde doların tartısı hala yüzde 50’nin üzerinde seyretmeye devam ediyor. Memleketler arası ticarette, faturalarda yüzde 50’den çok dolar kullanılıyor.”
‘Doların bu kadar belirleyici bir para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da fazlaca sağlıklı değil’
ABD’nin dünya ekonomisindeki tartısının yüzde 20’nin altına düştüğünü anımsatan Kozanoğlu’na göre, doların belirleyici para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da epey sağlıklı değil. Fed’in faiz yükseltmesinin bilhassa güç ve besin ithalatçısı başka ülkeler açısından güç bir durum yarattığını söyleyen Kozanoğlu, bunun toplumsal ve sınıfsal sorun teşkil ettiği görüşünde:
“Burada sistem içi mali iktisatçılar da önemli bir asimetri olduğunu söylüyorlar. Zira Amerika’nın dünya ekonomisindeki yükü yüzde 20’nin altına düşmüş durumda. Doların bu kadar belirleyici bir para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da epeyce sağlıklı değil. O açıdan vakit içerisinde öbür paralarının yükünün artışı biçiminde bir daha konumlanması gerektiğinin üzerinde duruyorlar. Kaliforniya Üniversitesi’nde Amerikan sistemi ortasında epey bilinen bir nakdî tarihçi var. Onun tezine bakılırsa, doların bu tartısı globalleşme sürecini de tam bilakis engelliyor bir biçimde. Dünyada şöyleki enteresan bir gelişme var. Biden periyodunda Keynesyen denilebilecek ve toplumsal demokrat idarelerde yapılabilecek olan bir sınır izleniyor. Buna karşılık Amerika, dünyada jeopolitik manada epey şahin bir tavır sergiliyor. Bu son 40 yılda gördüğümüz tablonun haricinde bir tablo. Amerikan Merkez Bankası, birinci faiz artışına giren merkez bankası oldu. Bu da doların bedelini Amerika’nın da fazlaca arzulamayacağı bir biçimde 2022’nin sonbaharına kadar üst çekti. Bu Amerika’nın dış ticaretini olumsuz etkilerken bilhassa besin ve güç fiyatlarının yükselmesi kararında güç ve besin ithalatçısı az gelişmiş ülkeleri epey makus vurdu. Besin ve güç meblağlarının epeyce yükseldiği periyotlar 2007-08 ve 2013-14’e referans veriliyor. Bu periyotlarda Amerikan doları kıymet kaybediyordu. Artık hem dolar cinsinden meblağların yükselmesi birebir vakitte doların öteki paralar karşısında kıymetinin artması ithalat faturalarını fakir ülkeler açısından fazlaca ağırlaştırdı. Bu yalnızca makroekonomik sayı olmaktan öte o ülkelerde açlık, eksik beslenme, bebek vefatları halinde fazlaca önemli bir sosyal-insani tablo ortaya çıkardı. Son aylarda besin ve güç fiyatlarında durulma olmakla birlikte bilhassa Ortadoğu coğrafyası Mısır, Lübnan, Sudan gibisi ülkelerde fazlaca önemli sorun olmaya devam ediyor. Hububat meblağlarının yükseldiği hayli kıymetli bir toplumsal ve sınıfsal sorun yaratıyor.”
‘Çin Yuan’ın fazlaca kolay yatırım yapılan bir para olmasını istemiyor’
Dünya ekonomisindeki tartısı, ABD’ye paralel olan bir ülke olarak Çin’in para ünitesinin dünya parası olması manasında kilometre taşının IMF’nin özel çekme sınırları sepetine dahil edilmesi olduğunu vurgulayan Prof. Kozanoğlu, buna karşılık Çin’in kendi parası olan Yuan’ın hayli kolay yatırım yapılan bir para olmasını istemediği görüşünde:
“Yuan’ın bir dünya parası olması manasında değerli bir kilometre taşı IMF’nin özel çekme sınırları sepetine Yuan’ın dahil edilmesiydi. Lakin devamında kendi parasının dolar üzere euro yahut İngiliz poundu üzere fazlaca kolay yatırım yapılan bir para olmasını Çin de arzulamıyor. Yoksa dünya ekonomisindeki tartısı, Amerika’ya paralel olan bir ülkenin parasının da bu türlü yükünün artması gerekiyor. Burada tarihî olarak sterlinin İngiltere’nin iktisattaki hegemonyasını yitirmesiyle bir arada değerini kaybettiği hatırlatılarak Amerikan dolarının da benzeri bir yazgıyla müsabakası gerektiği söyleniyor. Lakin çabucak hemen rakamsal olarak bu biçimde bir kıymetlendirme yok. Dünyada bilindiği üzere silah, uyuşturucu ticareti, fuhuş ve gibisi faaliyetlerde nakit halinde dolar ödenmesi, bunu da şu ana kadar değiştirmek kolay olmadı. ötürüsıyla önümüzdeki yıl da bu tartışma sürer üzere görünüyor. Rakamsal olarak elimizde bunu hayli doğrulayacak bir bulgu bulunmuyor.”
‘Türkiye fazlaca önemli potansiyeli olan bir ülke lakin…’
Türkiye’nin fazlaca önemli bir potansiyeli olduğunu belirten Kozanoğlu, antidemokratik sisteminin bu potansiyeli engellediği görüşünde. Bütün bir iktisadın saraydan yönetilmesi, liyakatın gözardı edilmesi, tarikat-cemaat münasebetleri ve kamu hizmetlerinde sorumlulukların devredilmesinin kapitalizmin de mantığına alışılmamış olduğunu anımsatan Kozanoğlu’na göre, seçim daha sonrası büyük belirsizlik taşıyor:
“Türkiye epeyce önemli potansiyeli olan bir ülke. Türkiye’deki antidemokratik başkanlık sistemi, ekonomik potansiyelini hayata geçirmesini engelliyor. İktisada ait 2023’te öngörülerde bulunabilmek için seçimler daha sonrası nasıl bir tablo ile karşılaştığımızı bakılırsaceğiz. Seçime kadar AKP nasıl bir iktisat siyaseti izler daha epey bunun üzerine ağırlaşıyoruz. Zira seçim daha sonrası epeyce büyük belirsizlik taşıyor. Bunu iki çerçevede düşünmek gerekiyor. Sistem içerisinde kapitalizmin kendi dinamikleri içerisinde de mantığa ters davranışlar; bütün bir iktisadın saraydan yönetilmesi, liyakatın gözardı edilerek yandaş insanların iktisatta ve kamu hizmetinde sorumlulukların onlara devredilmesi, kapitalizmin mantığına da ters bir durum. Kapitalistler iktisattaki bütün fırsatları değerlendirmeye çalışırlar. Bunun esas sözcüsü TÜSİAD ve o çevreler bunun çıkar bir yol olmadığını görüyorlar. AKP’nin 20 yıldır izlediği iktisat siyasetlerinin bir ayağı neoliberal piyasa toplumu, bir ayağı da yandaşlık-çıkar münasebetleri, kendi tarikat-cemaat münasebetlerini hayata geçirmek oldu. İkincisinin büsbütün ortadan kalktığı, birincisinin de daha kamucu, paylaşımcı, gelir ve servet adaletsizliğini en azından azaltmayı önbakılırsan siyasetlerle Türkiye’nin epeyce daha büyük bir potansiyele sahip olacağını, 20 yılda bu potansiyelinin epeyce altında bir gelişme kaydettiğini düşünüyorum. O bakımdan Türkiye iktisadının bir geleceği var lakin bunun en kıymetli kuralı Türkiye’de siyasi bir değişiklik olması, Türkiye’yi daha demokratik, özgürlükçü bir rotaya sokabilir.”
bir daha 2022’de öne çıkan öteki Rusya’nın ağır yaptırımlar altında enerji kaynaklarını Ruble ile satış sonucu ve global rezerv para ünitesi olan doların tahtının sallanması oldu.
2022’de global iktisat ve 2023 projeksiyonlarını Altınbaş Üniversitesi’nden Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu ile konuştuk.
‘Faizlerin yükselmesi finansal piyasalarda önemli riskler doğuruyor’
Prof. Hayri Kozanoğlu’na göre, bilhassa Almanya ve İngiltere’de besbelli bir daralma beklenirken, ABD’de de büyüme devam etse bile düşük kalacak. Faizlerin yükselmesinin finansal piyasalarda önemli riskler doğurduğuna işaret eden Kozanoğlu, bilhassa düşük gelirli ve dış borcu olan ülkelerin etkileneceğini belirtti. Kozanoğlu, bu durumun varlık fiyatlarını da aşağıya çektiğini vurgularken, beklenmedik iflaslara yol açabileceğine işaret etti:
“IMF, OECD, memleketler arası finansal kuruluşların öngörülerini temel alırsak, bilhassa Almanya ve İngiltere’de bariz bir daralma olacak. Amerika’da büyüme devam etse bile epey düşük bir büyüme bekleniyor. Lakin bu varsayımlar epeyce muhafazakardır. Finansal piyasalarda bir sarsıntı olmayacağını temel alarak yapılır. O bakımdan önümüzdeki yıl yükselen faizlerle bir arada bir sakinlik yahut enflasyonla bir arada sakinlik yaşanıp yaşanmayacağı epey aşikâr değil. Bu genel olarak ekonomik büyümeyle ilgili öngörü. Faizlerin yükselmesi finansal piyasalarda önemli riskler doğuruyor. Bunların bir tanesi konusunda IMF de uyardı. Bilhassa düşük gelirli dış borcu olan ülkelerin borçlarını ödemede dert yaşayacağı iddia ediliyor. IMF, fakir ülkelerin yüzde 65’ini önümüzdeki iki yıl ortasında önemli ödeme meseleleriyle karşılaşabileceğini söylemiş oldu. Geçtiğimiz aylarda İngiltere’deki emeklilik fonlarında önemli bir risk ortaya çıktı. İngiliz Merkez Bankası müdahale etmeseydi bütün sistemin çökmesi sıkıntısı belirdi. Buna emsal gelişmeler olabilir mi, zira bunlar tesadüf değil. Faiz oranlarının yükselmesi varlık meblağlarını başta tahviller olmak üzere aşağı çekiyor. Bu da beklenmedik iflaslara yol açabiliyor. O bakımdan önümüzdeki yıl hakikaten epey önemli belirsizlikler içeriyor.
‘ABD ile Çin’in hegemonya uğraşı jeopolitik boyutu bir yana ekonomiyi önemli etkiliyor’
Kozanoğlu, ABD’nin Çin’i teknolojik gelişmelerin haricinde tutma teşebbüsü ve yarı iletkenlerle ilgili atakları eşliğinde iki ülkenin çabasının global ekonomiyi etkilediğini vurguladı:
“Bir de Amerika ile Çin içindeki hegemonya çabası, Amerika’nın Çin’e diz çöktürme uğraşları da işin jeopolitik boyutu bir yana bırakılırsa ekonomiyi de epeyce önemli etkiliyor. Bilhassa Amerika’nın son aylardaki yarı iletken atağı Çin’in teknolojik gelişmelerin haricinde bırakılması, Çin-Rusya çizgisinin ekonomik manada tecrit edilmesi planları, Amerikan şirketlerini ve genel olarak tedarik zincirlerini fazlaca olumsuz etkileme potansiyeline sahip. Önümüzdeki senelerda bunların hepsini izleyeceğiz.
‘En kıymetli hadiselerden birisi kripto piyasalarında çöküş’
Kozanoğlu, 2022’nin en değerli olaylarından birinin kripto piyasalarındaki çöküş olduğu görüşünde:
“2022’deki en kıymetli olaylardan biri kripto piyasalarındaki çöküştü. Kabataslak bunlar 2021 sonundaki kıymetlerinin yüzde 25’ine kadar düştüler. 3.5 trilyon dolardan piyasanın kıymeti 800 milyar dolarlara geriledi. Büyük bir platform FTX iflas etti. Önümüzdeki yıllar da bu biçimde öngörülmedik gelişmelere hamile görünüyor.”
‘Doların hegemonyasında bir sarsılma yok, doların tartısı hala yüzde 50’nin üzerinde’
ABD’nin Ukrayna savaşı niçiniyle Rusya’ya karşı yaptırımlar temelinde kendi ekseni haricindeki dünyada önemli bir ittifak kuramadığını belinten Kozanoğlu, başka yandan çabucak hemen doların hegemonyasının sarsılmış görünmediğini lisana getirdi:
“İki boyutu var. Birisi Rusya-Ukrayna savaşı, bunun getirdiği Rusya’ya yönelik yaptırımlar temel alınırsa, Amerika burada önemli bir ittifak çizgisi kuramadı. Başta aslına bakarsan Çin’den bu beklenmiyordu. Ancak Hindistan, Güney Afrika, Bolsonaro’dan daha sonra Lula devrinde Brezilya, Türkiye G20’nin Batı bloku haricinde kalan Japonya, Amerika ve Avrupa ekseni haricinde kalan neredeyse hiç bir ülkeyi kendi saflarına katamadı. Ancak öbür boyutu da şu. Doların hegemonyasına ait en değerli istatistiki kaynak, milletlerarası ödemeler bankasını 3 yılda bir yaptığı ankettir. Döviz piyasaları 7/24 açık olan dünyanın her coğrafyasında süreç yapılan piyasalardır. Bunun neticelerina nazaran doların hegemonyasında bir sarsılma yok. Bütün yapılan döviz süreçlerinin yüzde 89’unun bir ayağını dolar oluşturuyor. Ufak düşüşler bulunmasına karşın rezerv paralar içerisinde doların tartısı hala yüzde 50’nin üzerinde seyretmeye devam ediyor. Memleketler arası ticarette, faturalarda yüzde 50’den çok dolar kullanılıyor.”
‘Doların bu kadar belirleyici bir para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da fazlaca sağlıklı değil’
ABD’nin dünya ekonomisindeki tartısının yüzde 20’nin altına düştüğünü anımsatan Kozanoğlu’na göre, doların belirleyici para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da epey sağlıklı değil. Fed’in faiz yükseltmesinin bilhassa güç ve besin ithalatçısı başka ülkeler açısından güç bir durum yarattığını söyleyen Kozanoğlu, bunun toplumsal ve sınıfsal sorun teşkil ettiği görüşünde:
“Burada sistem içi mali iktisatçılar da önemli bir asimetri olduğunu söylüyorlar. Zira Amerika’nın dünya ekonomisindeki yükü yüzde 20’nin altına düşmüş durumda. Doların bu kadar belirleyici bir para olması dünya ekonomisindeki işleyiş açısından da epeyce sağlıklı değil. O açıdan vakit içerisinde öbür paralarının yükünün artışı biçiminde bir daha konumlanması gerektiğinin üzerinde duruyorlar. Kaliforniya Üniversitesi’nde Amerikan sistemi ortasında epey bilinen bir nakdî tarihçi var. Onun tezine bakılırsa, doların bu tartısı globalleşme sürecini de tam bilakis engelliyor bir biçimde. Dünyada şöyleki enteresan bir gelişme var. Biden periyodunda Keynesyen denilebilecek ve toplumsal demokrat idarelerde yapılabilecek olan bir sınır izleniyor. Buna karşılık Amerika, dünyada jeopolitik manada epey şahin bir tavır sergiliyor. Bu son 40 yılda gördüğümüz tablonun haricinde bir tablo. Amerikan Merkez Bankası, birinci faiz artışına giren merkez bankası oldu. Bu da doların bedelini Amerika’nın da fazlaca arzulamayacağı bir biçimde 2022’nin sonbaharına kadar üst çekti. Bu Amerika’nın dış ticaretini olumsuz etkilerken bilhassa besin ve güç fiyatlarının yükselmesi kararında güç ve besin ithalatçısı az gelişmiş ülkeleri epey makus vurdu. Besin ve güç meblağlarının epeyce yükseldiği periyotlar 2007-08 ve 2013-14’e referans veriliyor. Bu periyotlarda Amerikan doları kıymet kaybediyordu. Artık hem dolar cinsinden meblağların yükselmesi birebir vakitte doların öteki paralar karşısında kıymetinin artması ithalat faturalarını fakir ülkeler açısından fazlaca ağırlaştırdı. Bu yalnızca makroekonomik sayı olmaktan öte o ülkelerde açlık, eksik beslenme, bebek vefatları halinde fazlaca önemli bir sosyal-insani tablo ortaya çıkardı. Son aylarda besin ve güç fiyatlarında durulma olmakla birlikte bilhassa Ortadoğu coğrafyası Mısır, Lübnan, Sudan gibisi ülkelerde fazlaca önemli sorun olmaya devam ediyor. Hububat meblağlarının yükseldiği hayli kıymetli bir toplumsal ve sınıfsal sorun yaratıyor.”
‘Çin Yuan’ın fazlaca kolay yatırım yapılan bir para olmasını istemiyor’
Dünya ekonomisindeki tartısı, ABD’ye paralel olan bir ülke olarak Çin’in para ünitesinin dünya parası olması manasında kilometre taşının IMF’nin özel çekme sınırları sepetine dahil edilmesi olduğunu vurgulayan Prof. Kozanoğlu, buna karşılık Çin’in kendi parası olan Yuan’ın hayli kolay yatırım yapılan bir para olmasını istemediği görüşünde:
“Yuan’ın bir dünya parası olması manasında değerli bir kilometre taşı IMF’nin özel çekme sınırları sepetine Yuan’ın dahil edilmesiydi. Lakin devamında kendi parasının dolar üzere euro yahut İngiliz poundu üzere fazlaca kolay yatırım yapılan bir para olmasını Çin de arzulamıyor. Yoksa dünya ekonomisindeki tartısı, Amerika’ya paralel olan bir ülkenin parasının da bu türlü yükünün artması gerekiyor. Burada tarihî olarak sterlinin İngiltere’nin iktisattaki hegemonyasını yitirmesiyle bir arada değerini kaybettiği hatırlatılarak Amerikan dolarının da benzeri bir yazgıyla müsabakası gerektiği söyleniyor. Lakin çabucak hemen rakamsal olarak bu biçimde bir kıymetlendirme yok. Dünyada bilindiği üzere silah, uyuşturucu ticareti, fuhuş ve gibisi faaliyetlerde nakit halinde dolar ödenmesi, bunu da şu ana kadar değiştirmek kolay olmadı. ötürüsıyla önümüzdeki yıl da bu tartışma sürer üzere görünüyor. Rakamsal olarak elimizde bunu hayli doğrulayacak bir bulgu bulunmuyor.”
‘Türkiye fazlaca önemli potansiyeli olan bir ülke lakin…’
Türkiye’nin fazlaca önemli bir potansiyeli olduğunu belirten Kozanoğlu, antidemokratik sisteminin bu potansiyeli engellediği görüşünde. Bütün bir iktisadın saraydan yönetilmesi, liyakatın gözardı edilmesi, tarikat-cemaat münasebetleri ve kamu hizmetlerinde sorumlulukların devredilmesinin kapitalizmin de mantığına alışılmamış olduğunu anımsatan Kozanoğlu’na göre, seçim daha sonrası büyük belirsizlik taşıyor:
“Türkiye epeyce önemli potansiyeli olan bir ülke. Türkiye’deki antidemokratik başkanlık sistemi, ekonomik potansiyelini hayata geçirmesini engelliyor. İktisada ait 2023’te öngörülerde bulunabilmek için seçimler daha sonrası nasıl bir tablo ile karşılaştığımızı bakılırsaceğiz. Seçime kadar AKP nasıl bir iktisat siyaseti izler daha epey bunun üzerine ağırlaşıyoruz. Zira seçim daha sonrası epeyce büyük belirsizlik taşıyor. Bunu iki çerçevede düşünmek gerekiyor. Sistem içerisinde kapitalizmin kendi dinamikleri içerisinde de mantığa ters davranışlar; bütün bir iktisadın saraydan yönetilmesi, liyakatın gözardı edilerek yandaş insanların iktisatta ve kamu hizmetinde sorumlulukların onlara devredilmesi, kapitalizmin mantığına da ters bir durum. Kapitalistler iktisattaki bütün fırsatları değerlendirmeye çalışırlar. Bunun esas sözcüsü TÜSİAD ve o çevreler bunun çıkar bir yol olmadığını görüyorlar. AKP’nin 20 yıldır izlediği iktisat siyasetlerinin bir ayağı neoliberal piyasa toplumu, bir ayağı da yandaşlık-çıkar münasebetleri, kendi tarikat-cemaat münasebetlerini hayata geçirmek oldu. İkincisinin büsbütün ortadan kalktığı, birincisinin de daha kamucu, paylaşımcı, gelir ve servet adaletsizliğini en azından azaltmayı önbakılırsan siyasetlerle Türkiye’nin epeyce daha büyük bir potansiyele sahip olacağını, 20 yılda bu potansiyelinin epeyce altında bir gelişme kaydettiğini düşünüyorum. O bakımdan Türkiye iktisadının bir geleceği var lakin bunun en kıymetli kuralı Türkiye’de siyasi bir değişiklik olması, Türkiye’yi daha demokratik, özgürlükçü bir rotaya sokabilir.”