Pandeminin etkisiyle bozulan tedarik zinciri, enerji ve ulaşım maliyetlerinde artış gıda tutarlarını son senelerın en yüksek seviyesine çıkardı. Ülkemizde, bunlara bir de fırsatçılar eklendi. Dolar kurunu gerekçe gözeterek zam yarışına girenler, kurun neredeyse sabit tutulmasına aldırmadan türlü bahanelerle vurgun yapıyor. Hükümet temel gıda mamüllerinde KDV indirimine gitmesine rağmen, fiyatlarda dişe dokunur düşüş yaşanmadı. Bunun altında yatan en büyük niçinin hallerdeki komisyoncuların ve zincir marketlerin fahiş kar marjlarının olduğu düşünülüyor.
Örneğin Antalya’daki üreticiden kilosu 2-3 TL’ye çıkan salatalık, 2 komisyoncu ve bir tüccardan geçtikten daha sonra İstanbul’daki markete 18-20 liraya giriyor. Market de karını üzerine koyduğunda rakam 30 lirayı buluyor. Antalya’ya bakılırsa ulaşımda avantajlı bulunan Bursa’nın salatalık ve domatesi de İstanbul’da 30 liraya satılıyor. Doğrudan tarladan alım yapan bazı büyük marketler ise ürünü ucuza satmak yerine piyasada oluşan şişirilmiş fiyatlardan tezgaha koyuyor. Pazarcılar da ürünü biçimden aldığına nazaran değil, marketle kıyas yaparak fiyatlandırıyor.
HAL YASASI ÇIKMALI
İstanbul Ziraat Odası Başkanı Ömer Demir, konuyla ilgili gazetemize yaptığı açıklamada “Hal Yasası çıkmadan meyve-sebze tutarlarındaki fırsatçılığı önlemek mümkün değil. Hem marketler aynı zamanda hallerde ciddi anlamda oyunlar dönüyor. Alanya’da 2 TL’ye çıkan bir salatalığın 25 liraya markette satılmasının izahı yok. Bunun ne maliyet artışları ne de döviz ile ilgisi var. Ortada açıkça bir soygun var. Deniliyor ki ‘Gübre, ilaçlama, sulama maliyetleri arttı’ Tamam da, bu çiftçiyi ilgilendiren bir durum. aslına bakarsanız maliyet artışları olmasının ardından sen çiftçiden 2 TL’ye almışsın. Bunu halciler veya marketlerin konu etmesi deli saçmalığı. Ama bakıyorsun, 2 TL’lik salatalık, biçimde 18 lira, markette 25-30 lira olmuş. Görünen köy kılavuz istemez” dedi.
BÜYÜK BİR RANT VAR
Bir üreticinin malını direkt olarak markete satmasının da mümkün olmadığını söyleyen Ömer Demir “Belli lobiler var. hiç bir üretici, direkt olarak markete ürün satamaz. Antalya hali, İstanbul hali ve market. Bu zinciri bozdurmazlar. Çünkü büyük rant dönüyor. Normal şartlarda direkt markete satış olsa ve marketler de cüzi miktarda bir kar payı ile satsa 2 TL’lik salatalığı vatandaş 8 liraya alabilir” dedi.
Marketlere kesilen cezaların da caydırıcı olmadığını söyleyen Demir “Marketlere kesilen cezayı o market bir daha vatandaşa ödetiyor. Resmen kağıt altında gider gösteriyorlar” ifadesini kullandı. Marketlerin kendi aralarında fiyat belirlediği konusuna da değinen Demir “Bu o kadar ayyuka çıktı ki, marketlere ceza bile kesildi. Halciler ile marketler de iş birliği arasında, fiyatlar ortak belirleniyor. Diyelim domateste bu yıl oldukca iyi verim alındı. Ürün bol. ötürüsıyla fiyatın düşmesi gerekiyor. Ama vatandaşa yansımıyor. Üreticiye de yansımıyor. Aradaki kar market ve biçimdeki komisyoncular içinde bölüşülüyor. özetlemek gerekirsesı verim fazla ise bundan market ve komisyoncu nemalanıyor” şeklinde konuştu.
Marketlerin sadece kar elde etmediğini bununla birlikte pazarcılar ve küçük esnaf da dahil fiyat belirlediğini söyleyen Demir, sorunun çözümü için Türkiye’nin belli bölgelerinde merkezler kurulması gerektiğini belirterek “Devlet tarafınca büyük depolama, paketleme ve lojistik merkezleri kurulabilir. Maliyetler üzerine bindikten daha sonra fiyatlar burada belirlenir. Kamuoyuna açık biçimde satış yapılır, bu biçimde herkes hakkını almış olur” dedi.
SALATALIĞIN ZAM YOLCULUĞU
Antalyalı üretici tarladan salatalığı 2 liraya biçimde komisyoncuya teslim ediyor.
Antalya halinden İstanbul’a gidene kadar kilogram başı maliyetler
İşçilik: 50 kuruş
Ambalajlama: 1,5 lira
İşletme giderleri: 1 lira
biçimdeki komisyoncu karı: 3 lira
Ürün İstanbul haline geldikten daha sonraki kilogram başı maliyetler
Nakliye: 3 lira
Hamaliye: 50 kuruş
biçimdeki komisyoncu karı: 3 lira
KDV: %1 (Güncel olan)
Markete geliş 16-18 lirayı buluyor. Burada en az 6-10 lira kar marjı ekleniyor. Ürünün fiyatı 30 liraya dayanıyor.
BURSA’DAN İSTANBUL’A YOLCULUĞU
Ürün Bursa’dan 3 liradan alınıyor.
Nakliye-depolama: 10 TL
İşleme-paketleme: 6,65 lira
Mağazacılık: 3,33 TL
Vergi: 5,89 TL
Toplam maliyet: 28,99 TL
Kaan ZENGİNLİ
Örneğin Antalya’daki üreticiden kilosu 2-3 TL’ye çıkan salatalık, 2 komisyoncu ve bir tüccardan geçtikten daha sonra İstanbul’daki markete 18-20 liraya giriyor. Market de karını üzerine koyduğunda rakam 30 lirayı buluyor. Antalya’ya bakılırsa ulaşımda avantajlı bulunan Bursa’nın salatalık ve domatesi de İstanbul’da 30 liraya satılıyor. Doğrudan tarladan alım yapan bazı büyük marketler ise ürünü ucuza satmak yerine piyasada oluşan şişirilmiş fiyatlardan tezgaha koyuyor. Pazarcılar da ürünü biçimden aldığına nazaran değil, marketle kıyas yaparak fiyatlandırıyor.
HAL YASASI ÇIKMALI
İstanbul Ziraat Odası Başkanı Ömer Demir, konuyla ilgili gazetemize yaptığı açıklamada “Hal Yasası çıkmadan meyve-sebze tutarlarındaki fırsatçılığı önlemek mümkün değil. Hem marketler aynı zamanda hallerde ciddi anlamda oyunlar dönüyor. Alanya’da 2 TL’ye çıkan bir salatalığın 25 liraya markette satılmasının izahı yok. Bunun ne maliyet artışları ne de döviz ile ilgisi var. Ortada açıkça bir soygun var. Deniliyor ki ‘Gübre, ilaçlama, sulama maliyetleri arttı’ Tamam da, bu çiftçiyi ilgilendiren bir durum. aslına bakarsanız maliyet artışları olmasının ardından sen çiftçiden 2 TL’ye almışsın. Bunu halciler veya marketlerin konu etmesi deli saçmalığı. Ama bakıyorsun, 2 TL’lik salatalık, biçimde 18 lira, markette 25-30 lira olmuş. Görünen köy kılavuz istemez” dedi.
BÜYÜK BİR RANT VAR
Bir üreticinin malını direkt olarak markete satmasının da mümkün olmadığını söyleyen Ömer Demir “Belli lobiler var. hiç bir üretici, direkt olarak markete ürün satamaz. Antalya hali, İstanbul hali ve market. Bu zinciri bozdurmazlar. Çünkü büyük rant dönüyor. Normal şartlarda direkt markete satış olsa ve marketler de cüzi miktarda bir kar payı ile satsa 2 TL’lik salatalığı vatandaş 8 liraya alabilir” dedi.
Marketlere kesilen cezaların da caydırıcı olmadığını söyleyen Demir “Marketlere kesilen cezayı o market bir daha vatandaşa ödetiyor. Resmen kağıt altında gider gösteriyorlar” ifadesini kullandı. Marketlerin kendi aralarında fiyat belirlediği konusuna da değinen Demir “Bu o kadar ayyuka çıktı ki, marketlere ceza bile kesildi. Halciler ile marketler de iş birliği arasında, fiyatlar ortak belirleniyor. Diyelim domateste bu yıl oldukca iyi verim alındı. Ürün bol. ötürüsıyla fiyatın düşmesi gerekiyor. Ama vatandaşa yansımıyor. Üreticiye de yansımıyor. Aradaki kar market ve biçimdeki komisyoncular içinde bölüşülüyor. özetlemek gerekirsesı verim fazla ise bundan market ve komisyoncu nemalanıyor” şeklinde konuştu.
Marketlerin sadece kar elde etmediğini bununla birlikte pazarcılar ve küçük esnaf da dahil fiyat belirlediğini söyleyen Demir, sorunun çözümü için Türkiye’nin belli bölgelerinde merkezler kurulması gerektiğini belirterek “Devlet tarafınca büyük depolama, paketleme ve lojistik merkezleri kurulabilir. Maliyetler üzerine bindikten daha sonra fiyatlar burada belirlenir. Kamuoyuna açık biçimde satış yapılır, bu biçimde herkes hakkını almış olur” dedi.
SALATALIĞIN ZAM YOLCULUĞU
Antalyalı üretici tarladan salatalığı 2 liraya biçimde komisyoncuya teslim ediyor.
Antalya halinden İstanbul’a gidene kadar kilogram başı maliyetler
İşçilik: 50 kuruş
Ambalajlama: 1,5 lira
İşletme giderleri: 1 lira
biçimdeki komisyoncu karı: 3 lira
Ürün İstanbul haline geldikten daha sonraki kilogram başı maliyetler
Nakliye: 3 lira
Hamaliye: 50 kuruş
biçimdeki komisyoncu karı: 3 lira
KDV: %1 (Güncel olan)
Markete geliş 16-18 lirayı buluyor. Burada en az 6-10 lira kar marjı ekleniyor. Ürünün fiyatı 30 liraya dayanıyor.
BURSA’DAN İSTANBUL’A YOLCULUĞU
Ürün Bursa’dan 3 liradan alınıyor.
Nakliye-depolama: 10 TL
İşleme-paketleme: 6,65 lira
Mağazacılık: 3,33 TL
Vergi: 5,89 TL
Toplam maliyet: 28,99 TL
Kaan ZENGİNLİ