Basın yayın, internet-sosyal medya ve spor hukuku üzerine çalışmaları bulunan Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, Basın Kanunu’nda yapılan değişiklikleri ve merak edilenleri Yeni Şafak için 23 soru-cevapta anlattı. Bugünkü kısımda internet medyası ve gazetecilere getirilen kıymetli haklar var.
-Basın yayın, internet haber siteleri mensupları tarafından, mesleksel faaliyet yahut tabir ile basın özgürlüğü aleyhine bir düzenlemeye gidilmiş midir?
Bu maddeden evvel Basın Kanunu’na gazete, mecmua üzere basılı yayın ilgilileri ve yöneticileri dahil idi. Gazete ve mecmuaların beyanname vermeleri, kayıt, türel ve cezai sorumluluk üzere istikametlerden kayda bedel bir değişiklik yoktur. Evvelki düzenleme devam edecektir. En değerli değişiklik, basın kartı ile ilgili adap ve esasalardır. Temel sayılan değişiklik, internet haber sitelerinin niteliği ile sorumluluklarının Basın Kanunu içine alınmasıdır. Diğer bir deyişle, makul aralıklarla haber yahut yorum niteliğinde yazılı, görsel yahut işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen periyodik yayın, yani internet haber sitesi ilgilisi yahut yöneticilerinin sorumluluğu gazetecilerinkine çok yaklaştırılmıştır. bununla birlikte hak ve yetkileri de yaklaştırılmıştır. Gazeteci kimliği olmayan lakin fiili durumda internet haberciliği yapan birinin sorumluluğu ileri sürüldüğünde, artık gazetecilik hak ve imkanlarından yararlanabilecektir.
örneğin, internet haber sitesi yayını yoluyla TCK’nın 215. unsurundaki hatası ve hatalıyı övdüğü ileri sürülen kişi hakkında, cumhuriyet savcısı, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. unsuru uyarınca tıpkı gazeteler-gazetecilere uygulanan kural üzere artık 4 ay ortasında dava açabilecektir. Daha evvel, vakit aşımı müddeti ortasında, yani 8 yıl ortasında dava açabilme imkanı vardı. Bu epey kıymetli bir muhafazadır. Kişiyi soruşturma-kovuşturma baskısı altında kalmaktan kurtarabiliyor. Kanundaki 4 ve 6 aylık mühletler basılmış yapıtların cumhuriyet başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ait cürüm ihbarının yapıldığı tarihten başlar.
DAVALAR BASIN MAHKEMELERİNDE GÖRÜLECEK
-Bu maddeyle internet haber siteleri lehine getirilen düzenlemelere örnek verebilir misiniz?
İnternet haber siteleri, daha evvel gazete üzere basın araçları muhabirleri, yetkilileri, müellifleri için uygulama alanı bulan Basın Kanunu kapsamına dahil edilmiştir. Kanunun 3. hususunda tabir edilen basın özgürlüğü, yani “Basın özgürdür. Bu özgürlük; bilgi edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve eser yaratma haklarını içerir.” düzenlemesi kapsamına alınmışlardır. Bunun verdiği hak ve yetkilerden internet haber siteleri de yararlanacaktır.
İnternet haber siteleri yetkililerinin yargılamaları da artık gazeteciler için geçerli olan ve belirlenen uzman (basın) mahkemelerinde olacaktır. Haklarında açılan davalar tez işlerden sayılacaktır. Diğer bir deyişle davalar genel mahkeme yerine bu işin uzmanı sayılan mahkemede görülecektir. Dava baskısının devam etmemesi için davaların daha süratli görünmesinin yolu açılmıştır.
İlgili mensupları, sahipleri yahut hukuksal kişi temsilcileri, idare şurası liderleri basın kartı alabileceklerdir. Basın kartının hak ve imkanlarından yararlanabileceklerdir. Az evvel sayılan ve bu niçinle değiştirilen kanunlar kapsamındaki resmi ilanı alabilecek ve bundan doğan gelire sahip olabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerinin, tıpkı basın mensupları üzere bundan bu biçimde yararlanabilecekleri hak yahut yetkiler nelerdir?
Basılı bir eser yoluyla işlendiği tez edilen bir cürümde yahut tüzel (tazminat) sorumluluğunda gazetecinin, habercinin yahut ilgili kuruluşun en değerli muhafazası ya da teminatı, tahminen de sığınabileceği epey değerli bir liman vardır: “Basın özgürlüğü ve bu çerçevede verilen bir ekip haklardan (teminatlardan) yararlanma” hakkı. Maddelerin ve milletlerarası mukavelelerin getirdiği basın özgürlüğünün yansıması uyarınca basına ve/veya gazetecilere ya da kuruluşlarına sağlanan haklar şunlardır;
Anayasa’nın 28. hususundaki basın hürriyetinden, Anayasa’nın 29. unsurundaki müddetli ve süresiz yayın ve devletin imkanlarından eşit yararlanma hakkından ve 30. unsurundaki basın araçlarının korunmasından yararlanabileceklerdir.
Bunun yanı sıra; Basın Maddesi’nin 26. unsurundaki dava açma müddetlerinin sonlandırılmasından ve nazaranvli (uzman) mahkemenin aşikâr olmasından, 27. unsurundaki basın davalarının ivedi işlerden sayılmasından, 12. unsurundaki haber kaynağını açıklamama hakkından, 28. hususundaki basın cürümlerinden dolayı verilen isimli para cezalarının hürriyeti bağlayıcı cezaya çevirme yasağından, 22. hususundaki kanunun aradığı kaidelere uyulmasına karşın periyodik yayınların yayımını, şiddet yahut tehditle engellemenin kabahat sayılmasından ve 6352 sayılı Kanun’un süreksiz 1. hususundaki basın yoluyla işlenen belirli kabahatlerin ertelenmesi zorunluluğundan yararlanabileceklerdir.
Burada şu ince ayırım değerlidir. Vaktiyle ceza almış ve basın mensubu özelliği olmayan internet haber sitesi ilgilisinin lehine bir düzenleme olduğu için bu durumdakiler, yasanın müddeti geçtiği biçimde, TCK’nın 7. hususu uyarınca müracaat edip lehe olan bu durumdan yararlanabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerine getirilen yükümlülükler yok mudur?
Hak ve yetkinin olduğu bir yerde yükümlülük ve sorumluluk da olur. İnternet haber siteleri, periyodik yayın kapsamına alındığı için bu yayınların niteliğine bağlı yükümlülük ve sorumluluklara dahil olmuşlardır:
Beyanname verilmesi ve beyannamenin incelenmesi yordam ve temellerine tabi olacaklardır. Faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, bağlantı telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adresi kendilerine ilişkin internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan direkt ulaşabileceği biçimde ve bağlantı başlığı altında bulunduracaklardır.
Bir içeriğin birinci sefer sunulmaya başlandığı tarih ile daha sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek biçimde içeriğin üzerinde belirteceklerdir. Teslim ve koruma yükümlülükleri olacaktır. İnternet haber sitesinde yayınlanan içerikler, gerektiğinde talep eden Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilmek üzere doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış biçimde iki yıl müddet ile koruma edilecektir. Yargı mercileri tarafınca yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu süreçlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zarurî olacaktır.
Genel asıllar gizli olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan hareketlere karşıtlık halinde türel (tazminat) ve cezai sorumluluğa tabi olacaklardır. Kişi yahut kurumların var ise düzeltme ve yanıt (tekzip) taleplerini karşılayacaklardır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve karşılığın yayımlanmaması kabahatinden ceza alabileceklerdir.
İNTERNET GAZETECİLERİ DE BASIN KARTI ALABİLECEK
-Gazeteci-yazar yahut internet haber sitesi yetkilileri için basın kartının niteliği ve buna sahip olunması nasıl düzenlenmiştir?
Basın Kanunu’na getirilen ek 1. unsura nazaran, basın kartı başvurusu Bağlantı Başkanlığı’na yapılır. Basın kartının, resmi nitelikte bir kimlik evrakı olduğu vurgulanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarında resmi kimliğin geçerli olduğu tüm hallerde Basın Kartı da geçerli olacaktır. Basın kartının verilip verilmeyeceğine Basın Kartı Komitesi karar verecektir. Komite, müracaat sahibinin niteliklerini, mesleksel çalışmalarını, yapıtlarını, mükafatlarını kıymetlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecektir.
-Eski basın kartları geçerli olacak mıdır?
Bu hususun yürürlüğe girdiği, yani 18.10.2022 tarihindilk evvel yoluna uygun olarak verilen eski basın kartları, “Basın Kartı alabilecek şahıslarda aranan şartlar”a ait unsurda yer alan konuları taşımaları kaydıyla geçerliliğini müdafaaya devam edecektir. Bu kaideleri taşımıyorsa basın kartı sahibinin başkanlığa başvurması gerekecektir. Kurallar şöylekidir;
18 yaşını bitirmiş ve en az lise yahut dengi bir eğitim kurumundan mezun olunacak. Kısıtlı yahut kamu hizmetlerinden yasaklı olunmayacak. Taammüden işlenen bir cürümden dolayı 5 yıl yahut daha fazla mühletle mahpus cezasına mahküm olunmayacak. bir daha hususta ismen sayılan cürüm tiplerinden karar alınmamış olması gerekir.
-Basın Kartı Kurulu’nu oluşturan üyeler daha epeyce kimlerden oluşuyor?
Komisyon toplam 19 üyeden oluşuyor. Bu üyelerin üçü İrtibat Başkanlığı’nı temsilen, başkanlık tarafınca seçilecektir. Üyelerin on biri gazeteci kökenli şahıslar içinden seçilecektir. Üçü bağlantı fakültesi dekanları yahut Basın Kartı sahibi gazeteciler içinden seçilecektir. İkisi de ilgili sendikalar tarafınca seçilecektir. Son olarak sayılan üç ve iki kişilik kısımdan gelen toplam 5 kişinin, hatta başkanlığı temsilen seçilecek 3 kişinin de gazeteci olmasını engelleyen karar yoktur. Buna nazaran, 19 bireyden oluşacak komitenin 11 ile 19 içindeki üye sayısı gazeteci kökenli olacaktır. Üyelerin on biri başkanlıkça, sekizi ise gazeteci-meslek kuruluşlarınca belirlenecektir. Komite liderinin kim olacağı konusunda maddede bir düzenleme yoktur. Yasanın çıkarılmasını öngördüğü yönetmelikte bunun düzenlenmesinin mümkün olup olmayacağı tartışmaya açık olmakla birlikte bu açıdan yönetmeliğe atıf yapan bir karar de yoktur. Komite kararlarının Bağlantı Lideri tarafınca onaylandıktan daha sonra uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu karar, daha epey biçimi olup liderin, kurul sonucunı onaylamasını engelleyen, diğer bir deyişle lidere bu istikametten takdir yetkisi veren bir düzenleme maddede yoktur.
USULÜNE UYGUN BEYANNAME VERMEK KÂFİ
-Yasadan evvel faaliyet gösteren internet haber siteleri ne yapmalıdır? Müracaat etmeleri gereken bir yer var mıdır?
Basın Kanunu’na eklenen 4. süreksiz unsura bakılırsa unsurun yürürlüğe girdiği yani 18.10.2022 tarihindilk evvel faaliyet gösteren internet haber siteleri, bu tarihten itibaren 3 ay ortasında yani 18.01.2023 tarihine kadar bu kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. İnternet haber siteleri, gazeteler üzere vadeli yayın kapsamına alındıkları için en geç 18.01. 2023’e kadar, kaydedilmek üzere idare yerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılığına bir beyanname verilmesi kafidir. Bu istikametten yeni ve farklı bir durum yoktur. Bununla, nasıl ki bir gazete yahut televizyonun sahibi, temsilcisi, yetkilisi, sorumlusu üzere bireyleri muhakkak ise internet haber sitesi için de bu konu artık geçerlidir. Bu istikametten Cumhuriyet başsavcılığı tarafınca düzenlenen kayıtlar alenidir.
-Kimler müddetli yayın sahibi, yani internet haber sitesi sahibi olabilir? Bu açıdan bir kısıtlama getirilmiş midir?
Gerçek ve hukuksal bireyler ile kamu kurum ve kuruluşları müddetli yayın, yani internet haber sitesi sahibi olabilirler. Buna dair getirilmiş bir kısıtlama yoktur. Daha evvelki yasal kaideler geçerlidir.
-Yasadan evvel faaliyet gösteren internet haber sitelerinin yükümlülükleri nelerdir? Bunların yerine getirilmemesinin yaptırımı, mesela faaliyette bulunamama üzere bir durum olabilir mi?
Bunlara has yani özel ve yeni bir yükümlülük yoktur. Belirtilen mühlet ortasında yordamına uygun beyanname vermeleri kafidir. Beyanname vererek tıpkı gün yayın yapabilirler. Beyanname vermezlerse de faaliyetlerini sürdürebilirler. Beyanname vermediler diye internet haber siteleri bakımından yayın durdurma uygulanamaz. Şayet beyanname verilmezse yahut metoduna alışılmamış verilirse ve ikaza karşın iki haftalık müddet ortasında eksiklikler giderilmezse, Cumhuriyet başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti gayesiyle asliye ceza mahkemesine başvurur. Bu müracaat kabul edilirse internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ait hakları ortadan kalkar. Öteki bir deyişle bir site, “Ben internet haber sitesi olmak ve yasanın bunlara verdiği imkanları kullanmak istemiyorum” diyebilecektir. Bu durumda şunun altını çizmek gerekir: İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, yani bir sitenin internet haber sitesi özelliğine sahip olmaması sorumluluğunun olmayacağı manasına gelmez. Gerek Basın Kanunu gerekse de ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına mahzur değildir. Bu durumda şunu tavsiye etmek mümkün olabilir: Eski, yani maddeden evvelki siteler, internet haber sitesinin yasal imkanlarından yararlanmak istiyor ise yasanın öngördüğü biçimde beyanname vermesi gerekli ve kafidir. Yeni siteler kurulacaksa bu durum bir daha geçerlidir. Yani sitenin resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartı alabilmelerinin en kıymetli kuralı adabına uygun beyanname vermelerine bağlıdır.
Asım Ekren
-Basın yayın, internet haber siteleri mensupları tarafından, mesleksel faaliyet yahut tabir ile basın özgürlüğü aleyhine bir düzenlemeye gidilmiş midir?
Bu maddeden evvel Basın Kanunu’na gazete, mecmua üzere basılı yayın ilgilileri ve yöneticileri dahil idi. Gazete ve mecmuaların beyanname vermeleri, kayıt, türel ve cezai sorumluluk üzere istikametlerden kayda bedel bir değişiklik yoktur. Evvelki düzenleme devam edecektir. En değerli değişiklik, basın kartı ile ilgili adap ve esasalardır. Temel sayılan değişiklik, internet haber sitelerinin niteliği ile sorumluluklarının Basın Kanunu içine alınmasıdır. Diğer bir deyişle, makul aralıklarla haber yahut yorum niteliğinde yazılı, görsel yahut işitsel içeriklerin sunumunu yapmak üzere kurulan ve işletilen periyodik yayın, yani internet haber sitesi ilgilisi yahut yöneticilerinin sorumluluğu gazetecilerinkine çok yaklaştırılmıştır. bununla birlikte hak ve yetkileri de yaklaştırılmıştır. Gazeteci kimliği olmayan lakin fiili durumda internet haberciliği yapan birinin sorumluluğu ileri sürüldüğünde, artık gazetecilik hak ve imkanlarından yararlanabilecektir.
örneğin, internet haber sitesi yayını yoluyla TCK’nın 215. unsurundaki hatası ve hatalıyı övdüğü ileri sürülen kişi hakkında, cumhuriyet savcısı, 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. unsuru uyarınca tıpkı gazeteler-gazetecilere uygulanan kural üzere artık 4 ay ortasında dava açabilecektir. Daha evvel, vakit aşımı müddeti ortasında, yani 8 yıl ortasında dava açabilme imkanı vardı. Bu epey kıymetli bir muhafazadır. Kişiyi soruşturma-kovuşturma baskısı altında kalmaktan kurtarabiliyor. Kanundaki 4 ve 6 aylık mühletler basılmış yapıtların cumhuriyet başsavcılığına teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ait cürüm ihbarının yapıldığı tarihten başlar.
DAVALAR BASIN MAHKEMELERİNDE GÖRÜLECEK
-Bu maddeyle internet haber siteleri lehine getirilen düzenlemelere örnek verebilir misiniz?
İnternet haber siteleri, daha evvel gazete üzere basın araçları muhabirleri, yetkilileri, müellifleri için uygulama alanı bulan Basın Kanunu kapsamına dahil edilmiştir. Kanunun 3. hususunda tabir edilen basın özgürlüğü, yani “Basın özgürdür. Bu özgürlük; bilgi edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve eser yaratma haklarını içerir.” düzenlemesi kapsamına alınmışlardır. Bunun verdiği hak ve yetkilerden internet haber siteleri de yararlanacaktır.
İnternet haber siteleri yetkililerinin yargılamaları da artık gazeteciler için geçerli olan ve belirlenen uzman (basın) mahkemelerinde olacaktır. Haklarında açılan davalar tez işlerden sayılacaktır. Diğer bir deyişle davalar genel mahkeme yerine bu işin uzmanı sayılan mahkemede görülecektir. Dava baskısının devam etmemesi için davaların daha süratli görünmesinin yolu açılmıştır.
İlgili mensupları, sahipleri yahut hukuksal kişi temsilcileri, idare şurası liderleri basın kartı alabileceklerdir. Basın kartının hak ve imkanlarından yararlanabileceklerdir. Az evvel sayılan ve bu niçinle değiştirilen kanunlar kapsamındaki resmi ilanı alabilecek ve bundan doğan gelire sahip olabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerinin, tıpkı basın mensupları üzere bundan bu biçimde yararlanabilecekleri hak yahut yetkiler nelerdir?
Basılı bir eser yoluyla işlendiği tez edilen bir cürümde yahut tüzel (tazminat) sorumluluğunda gazetecinin, habercinin yahut ilgili kuruluşun en değerli muhafazası ya da teminatı, tahminen de sığınabileceği epey değerli bir liman vardır: “Basın özgürlüğü ve bu çerçevede verilen bir ekip haklardan (teminatlardan) yararlanma” hakkı. Maddelerin ve milletlerarası mukavelelerin getirdiği basın özgürlüğünün yansıması uyarınca basına ve/veya gazetecilere ya da kuruluşlarına sağlanan haklar şunlardır;
Anayasa’nın 28. hususundaki basın hürriyetinden, Anayasa’nın 29. unsurundaki müddetli ve süresiz yayın ve devletin imkanlarından eşit yararlanma hakkından ve 30. unsurundaki basın araçlarının korunmasından yararlanabileceklerdir.
Bunun yanı sıra; Basın Maddesi’nin 26. unsurundaki dava açma müddetlerinin sonlandırılmasından ve nazaranvli (uzman) mahkemenin aşikâr olmasından, 27. unsurundaki basın davalarının ivedi işlerden sayılmasından, 12. unsurundaki haber kaynağını açıklamama hakkından, 28. hususundaki basın cürümlerinden dolayı verilen isimli para cezalarının hürriyeti bağlayıcı cezaya çevirme yasağından, 22. hususundaki kanunun aradığı kaidelere uyulmasına karşın periyodik yayınların yayımını, şiddet yahut tehditle engellemenin kabahat sayılmasından ve 6352 sayılı Kanun’un süreksiz 1. hususundaki basın yoluyla işlenen belirli kabahatlerin ertelenmesi zorunluluğundan yararlanabileceklerdir.
Burada şu ince ayırım değerlidir. Vaktiyle ceza almış ve basın mensubu özelliği olmayan internet haber sitesi ilgilisinin lehine bir düzenleme olduğu için bu durumdakiler, yasanın müddeti geçtiği biçimde, TCK’nın 7. hususu uyarınca müracaat edip lehe olan bu durumdan yararlanabileceklerdir.
-İnternet haber sitelerine getirilen yükümlülükler yok mudur?
Hak ve yetkinin olduğu bir yerde yükümlülük ve sorumluluk da olur. İnternet haber siteleri, periyodik yayın kapsamına alındığı için bu yayınların niteliğine bağlı yükümlülük ve sorumluluklara dahil olmuşlardır:
Beyanname verilmesi ve beyannamenin incelenmesi yordam ve temellerine tabi olacaklardır. Faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, bağlantı telefonu ve elektronik tebligat adresi ile yer sağlayıcısının ismi ve adresi kendilerine ilişkin internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan direkt ulaşabileceği biçimde ve bağlantı başlığı altında bulunduracaklardır.
Bir içeriğin birinci sefer sunulmaya başlandığı tarih ile daha sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek biçimde içeriğin üzerinde belirteceklerdir. Teslim ve koruma yükümlülükleri olacaktır. İnternet haber sitesinde yayınlanan içerikler, gerektiğinde talep eden Cumhuriyet başsavcılığına teslim edilmek üzere doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış biçimde iki yıl müddet ile koruma edilecektir. Yargı mercileri tarafınca yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu süreçlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zarurî olacaktır.
Genel asıllar gizli olmak üzere Basın Kanunu’nda sayılan hareketlere karşıtlık halinde türel (tazminat) ve cezai sorumluluğa tabi olacaklardır. Kişi yahut kurumların var ise düzeltme ve yanıt (tekzip) taleplerini karşılayacaklardır. Tekzibin yayınlanmaması ve ilgilinin talebi üzerine sulh ceza hakimliğince verilen düzeltme ve karşılığın yayımlanmaması kabahatinden ceza alabileceklerdir.
İNTERNET GAZETECİLERİ DE BASIN KARTI ALABİLECEK
-Gazeteci-yazar yahut internet haber sitesi yetkilileri için basın kartının niteliği ve buna sahip olunması nasıl düzenlenmiştir?
Basın Kanunu’na getirilen ek 1. unsura nazaran, basın kartı başvurusu Bağlantı Başkanlığı’na yapılır. Basın kartının, resmi nitelikte bir kimlik evrakı olduğu vurgulanmıştır. Kamu kurum ve kuruluşlarında resmi kimliğin geçerli olduğu tüm hallerde Basın Kartı da geçerli olacaktır. Basın kartının verilip verilmeyeceğine Basın Kartı Komitesi karar verecektir. Komite, müracaat sahibinin niteliklerini, mesleksel çalışmalarını, yapıtlarını, mükafatlarını kıymetlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecektir.
-Eski basın kartları geçerli olacak mıdır?
Bu hususun yürürlüğe girdiği, yani 18.10.2022 tarihindilk evvel yoluna uygun olarak verilen eski basın kartları, “Basın Kartı alabilecek şahıslarda aranan şartlar”a ait unsurda yer alan konuları taşımaları kaydıyla geçerliliğini müdafaaya devam edecektir. Bu kaideleri taşımıyorsa basın kartı sahibinin başkanlığa başvurması gerekecektir. Kurallar şöylekidir;
18 yaşını bitirmiş ve en az lise yahut dengi bir eğitim kurumundan mezun olunacak. Kısıtlı yahut kamu hizmetlerinden yasaklı olunmayacak. Taammüden işlenen bir cürümden dolayı 5 yıl yahut daha fazla mühletle mahpus cezasına mahküm olunmayacak. bir daha hususta ismen sayılan cürüm tiplerinden karar alınmamış olması gerekir.
-Basın Kartı Kurulu’nu oluşturan üyeler daha epeyce kimlerden oluşuyor?
Komisyon toplam 19 üyeden oluşuyor. Bu üyelerin üçü İrtibat Başkanlığı’nı temsilen, başkanlık tarafınca seçilecektir. Üyelerin on biri gazeteci kökenli şahıslar içinden seçilecektir. Üçü bağlantı fakültesi dekanları yahut Basın Kartı sahibi gazeteciler içinden seçilecektir. İkisi de ilgili sendikalar tarafınca seçilecektir. Son olarak sayılan üç ve iki kişilik kısımdan gelen toplam 5 kişinin, hatta başkanlığı temsilen seçilecek 3 kişinin de gazeteci olmasını engelleyen karar yoktur. Buna nazaran, 19 bireyden oluşacak komitenin 11 ile 19 içindeki üye sayısı gazeteci kökenli olacaktır. Üyelerin on biri başkanlıkça, sekizi ise gazeteci-meslek kuruluşlarınca belirlenecektir. Komite liderinin kim olacağı konusunda maddede bir düzenleme yoktur. Yasanın çıkarılmasını öngördüğü yönetmelikte bunun düzenlenmesinin mümkün olup olmayacağı tartışmaya açık olmakla birlikte bu açıdan yönetmeliğe atıf yapan bir karar de yoktur. Komite kararlarının Bağlantı Lideri tarafınca onaylandıktan daha sonra uygulanacağı düzenlenmiştir. Bu karar, daha epey biçimi olup liderin, kurul sonucunı onaylamasını engelleyen, diğer bir deyişle lidere bu istikametten takdir yetkisi veren bir düzenleme maddede yoktur.
USULÜNE UYGUN BEYANNAME VERMEK KÂFİ
-Yasadan evvel faaliyet gösteren internet haber siteleri ne yapmalıdır? Müracaat etmeleri gereken bir yer var mıdır?
Basın Kanunu’na eklenen 4. süreksiz unsura bakılırsa unsurun yürürlüğe girdiği yani 18.10.2022 tarihindilk evvel faaliyet gösteren internet haber siteleri, bu tarihten itibaren 3 ay ortasında yani 18.01.2023 tarihine kadar bu kanunda öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadır. İnternet haber siteleri, gazeteler üzere vadeli yayın kapsamına alındıkları için en geç 18.01. 2023’e kadar, kaydedilmek üzere idare yerinin bulunduğu yer cumhuriyet başsavcılığına bir beyanname verilmesi kafidir. Bu istikametten yeni ve farklı bir durum yoktur. Bununla, nasıl ki bir gazete yahut televizyonun sahibi, temsilcisi, yetkilisi, sorumlusu üzere bireyleri muhakkak ise internet haber sitesi için de bu konu artık geçerlidir. Bu istikametten Cumhuriyet başsavcılığı tarafınca düzenlenen kayıtlar alenidir.
-Kimler müddetli yayın sahibi, yani internet haber sitesi sahibi olabilir? Bu açıdan bir kısıtlama getirilmiş midir?
Gerçek ve hukuksal bireyler ile kamu kurum ve kuruluşları müddetli yayın, yani internet haber sitesi sahibi olabilirler. Buna dair getirilmiş bir kısıtlama yoktur. Daha evvelki yasal kaideler geçerlidir.
-Yasadan evvel faaliyet gösteren internet haber sitelerinin yükümlülükleri nelerdir? Bunların yerine getirilmemesinin yaptırımı, mesela faaliyette bulunamama üzere bir durum olabilir mi?
Bunlara has yani özel ve yeni bir yükümlülük yoktur. Belirtilen mühlet ortasında yordamına uygun beyanname vermeleri kafidir. Beyanname vererek tıpkı gün yayın yapabilirler. Beyanname vermezlerse de faaliyetlerini sürdürebilirler. Beyanname vermediler diye internet haber siteleri bakımından yayın durdurma uygulanamaz. Şayet beyanname verilmezse yahut metoduna alışılmamış verilirse ve ikaza karşın iki haftalık müddet ortasında eksiklikler giderilmezse, Cumhuriyet başsavcılığı internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti gayesiyle asliye ceza mahkemesine başvurur. Bu müracaat kabul edilirse internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ait hakları ortadan kalkar. Öteki bir deyişle bir site, “Ben internet haber sitesi olmak ve yasanın bunlara verdiği imkanları kullanmak istemiyorum” diyebilecektir. Bu durumda şunun altını çizmek gerekir: İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, yani bir sitenin internet haber sitesi özelliğine sahip olmaması sorumluluğunun olmayacağı manasına gelmez. Gerek Basın Kanunu gerekse de ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına mahzur değildir. Bu durumda şunu tavsiye etmek mümkün olabilir: Eski, yani maddeden evvelki siteler, internet haber sitesinin yasal imkanlarından yararlanmak istiyor ise yasanın öngördüğü biçimde beyanname vermesi gerekli ve kafidir. Yeni siteler kurulacaksa bu durum bir daha geçerlidir. Yani sitenin resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartı alabilmelerinin en kıymetli kuralı adabına uygun beyanname vermelerine bağlıdır.
Asım Ekren