Faşizm, neo-Nazizm, İslamofobi, ırkçılık üzere ideolojileri ortasında barındıran çok sağcı anlayış, son 20 yılda Avrupa’da süratle yükselişe geçti. Bilhassa Haziran 2009‘daki Avrupa Parlamentosu seçimi, kıta genelinde merkez sağ partilerinin açık bir zaferi ile noktalandığından bu yana ‘modern Avrupa’nın imajı her zamankinden daha fazla sarsıntıda.
Küba ihtilalinin önderi olan Fidel Castro’nun 2010 yılındaki “Faşist sağ, Avrupa’daki konumlarını reformist akımlardan süratle geri alıyor” açıklaması, o periyotta siyasetteki radikal değişim rüzgarının süratle estiğini ortaya koyar nitelikteydi. O denli ki 2014 yılına gelindiğinde Avrupa Parlamentosu seçimlerinde çok sağ partiler oylamalardan birinci sırada çıkmayı başardı. Seçimlerde, İngiltere’de sağcı popülist parti olan Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi birinci sırada yer alırken, İsveç, Danimarka, Fransa, Hollanda üzere ülkelerde de sağ partiler, sol partileri geride bırakarak birinci sıraya yerleşmişti.
Pekala geçmişten bugüne çok sağcı partilerin süreci nasıl ilerledi? Sputnik, Avrupa’da uzun vakittir siyaset arenasında olmalarına karşın son 15 yılda süratle büyüyen ya da daha yeni kurulmasına rağmen ülkelerinde önlenemez bir artışla seçim rekorları kıran sağ partileri ülke bazında derledi.
Avusturya’da Nazi liderliği
Göçmen zıddı yönelimi niçiniyle popülerlik kazanan Sebastian Kurz liderliğindeki Avusturya Halk Partisi, 2017 ulusal parlamento seçimlerinde oyların yüzde 31.5‘ini alarak, öteki bir çok sağcı parti olan Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) ile koalisyona geldi. FPÖ, 1949-1955 yılları içinde Avusturya’da Nazizmi destekleyenlerce oluşturulan Bağımsızlar Federasyonu’nun halefi olarak ortaya çıkmıştı. 2019 seçimlerinde Avusturya Halk Partisi ise 2017’deki seçimlere kıyasla 7 puan artışla oyların yüzde 38’ini alarak birinci çıktı.
Almanya’da İkinci Dünya Savaşı’nı savunan parti Avrupa Parlamentosu’nda
Neo-nazizm ve faşist yönelimleri ile bilinen Almanya için Alternatif Partisi (AfD) 2013 yılında kuruldu. Partinin Eş Lideri Alexander Gauland, İkinci Dünya Savaşı’nda Alman askerlerinin ‘başarılarından gurur’ duyabileceğini söylemiş olduği radikal açıklamalarıyla tenkit alsa da 2015 yılında Ortadoğu ve Afrika’dan gelen mülteci akınıyla bir arada, Alman hükümetini eleştirerek verimsizlikle suçlamasıyla popülerlik kazanmaya başladı. 24 Eylül 2017‘deki Alman federal seçimlerde parti yüzde 12.6 oy alarak Federal Meclis‘te 94 koltuğun sahibi oldu. 2014 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde parti oyların yüzde 7’sini ve muhtemel 96 sandalyeden ikisini kazanan parti, 2019 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde yüzde 11 oy alarak sandalye sayısını 11’e çıkardı.
Polonya’da çok sağcı cumhurbaşkanı galip gelmişti
2001’de kurulan çok sağcı Hukuk ve Adalet Partisi, 2005‘te ülke parlamentosu seçimlerinde seçmenlerin yüzde 27‘den çoksının oyunu alarak seçimi kazandı. Parti 2015’te, cumhurbaşkanı adayı olarak Andrzej Duda‘yı gösterdi. 24 Mayıs 2015 tarihinde yapılan ikinci tıp seçim neticelerina göre, Duda oyların yüzde 51.55‘ini alarak Polonya Cumhurbaşkanı seçildi.
Neo-naziler, Macaristan’da Orban’ın koltuğunu sallayamadı
‘Daha Düzgün Bir Macaristan Hareketi’ mottosuyla yola çıkan çok milliyetçi Jobbik Partisi, mitinglerinde Nazi Partisi gibisi imajlar vererek tek tip üniforma ve kol bandı takan bir seçmen kitlesine sahip. Macaristan’da yapılan 2010 genel seçimlerinde yüzde 16.67 oy alarak ülkenin en büyük 3. partisi pozisyonuna yükselen parti, 2014 parlamento seçimlerinde ise yüzde 20.7 oy aldı. 2018’de düzenlenen genel seçimlerde Jobbik, yüzde 20.29 oy oranıyla 199 sandalyenin 34’ünü alarak 2. parti pozisyonuna yükseldi.
Buna karşın 3 Nisan’da gerçekleştirilen Macaristan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Macarların büyük takviyesini alan mevcut Cumhurbaşkanı Victor Orban, büyük bir oy farkı ile tekrar seçilerek koltuğunu neo-nazilere bırakmayacağını açıkça göstermiş oldu.
Yunanistan’ın ‘Führer’i: Siyasi hareketten cürüm örgütüne
1980 yılında kurulan neo-faşist Altın Şafak Partisi, popülaritesini 2012 yılında birinci kere meclise girmeyi başardığında kazandı. Eylül 2015‘teki Yunanistan parlamento seçimlerinde Altın Şafak, oyların neredeyse yüzde 7’sini alarak ülkenin üçüncü büyük siyasi partisi oldu. Partinin önderi Nikos Mihaloliakos Kendisine Adolf Hitler‘in lakabı olan Almanca “önder” yahut “rehber” manasına gelen Führer denmesinden de hoşlandığını açıklamasıyla büyük reaksiyon toplamıştı. 2020’ye gelindiğinde ise Atina Temyiz Mahkemesi, Altın Şafak Partisi’nin hata örgütü olduğuna hükmetti.
Portekiz’de faşist parti periyodu
Ülkedeki Romanlar ile sığınmacılara karşı sert ve faşist telaffuzları ile tanınan Andre Ventura liderliğindeki çok sağcı Chega Partisi, 2019 yılında kurulmuş bulunmasına karşın siyasette süratle yükseliyor. 2022’nin birinci günlerinde yapılan genel seçimlerde Chega oylarını artırarak birinci sefer parlamentoda üçüncü büyük parti pozisyonunu elde etti. Ventura bu seçimlerde yüzde 11.48 puanla 500 bine yakın bir oy aldı.
Parti, kurulduğu yıl yapılan ulusal yasama seçimlerinde yüzde 1.29 oranında kalsa da, 2022’de yüzde 7.18 düzeylerine çıkarak iktidardaki sosyalist partiler için kaygı kaynağı olmuştu.
Neo-Nazi savaş eğitimine katılan İngiliz milletvekili
1982‘de kurulan İngiliz Ulusal Partisi (BNP), İngiltere’de çok sağcı siyasi oluşumların en bilinen örneğiydi. BNP, 2013 yılında kurulan neo-Nazi Ulusal Aksiyon örgütüyle yakın bağlantılarıyla de biliniyordu. Etnik milliyetçilik üzerine bir siyaset yürüten önderlerinin göze çarptığı partide, Genç BNP’nin başkanlığının akabinde partinin tanıtım yöneticiliğini yapan Mark Collett, şu anda başkanı olduğu Yurtsever Alternatif isimli bir küme kurmuştu. O denli ki, Birleşik Krallık merkezli The Times gazetesi, Ekim 2021‘de Collett’in şu anda yasaklanmış olan Ulusal Hareket örgütünün eski üyeleriyle bir arada neo-Nazi savaş eğitimlerine katıldığını deklare etti.
İngiltere’nin Avrupa Parlamentosu’ndaki en büyük temsilcisi: Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi
BNP, 2000’li yıllar boyunca artan oy büyümesiyle en başarılı çok sağ parti haline gelmiş olsa da sonrasındasındaları popülaritesini 1993‘te kurulan ve daha ölçülü bir sağ hareketini temsil eden Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi’ne (UKIP) bıraktı. UKIP, 2015 genel seçimlerinde tek bir milletvekili çıkarsa da 2017‘de Birleşik Krallık AB üyesi iken, Avrupa Parlamentosu’ndaki 20 temsilcisiyle Birleşik Krallık’ın bu parlamentodaki en büyük partisi olabilmeyi başardı.
Danimarka’da ırkçılık ve İslamofobi artıyor
Uzun yıllar boyunca, Danimarka Halk Partisi (DF) Batı Avrupa’daki en başarılı popülist radikal sağ partilerden biri olarak kabul edildi ve yüzde 21.1 oy oranı ile en büyük ikinci parti olduğu 2015 Danimarka seçimlerinde doruğa ulaştı. Buna rağmen koalisyon görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanınca hükümette yer almadı. Fakat buna karşın ABD merkezli The New York Times’a bakılırsa, DF’nin seçimlerde sergilediği şaşırtan derecede kuvvetli performansı, klasik siyasi kurumlara ve Avrupa Birliği’nin kendisine karşı büyüyen bir itimat krizinin altını çizmiş oldu.
bununla birlikte, 2015’te kurulan ülkenin yeni çok sağcı partisi Nye Borgerlige (NB), seçim anketlerinde istikrarlı bir biçimde tırmanmaya devam ederken seçmen kitlesine göçmen tersliği ve İslamofobi vaat ediyor. 2019 seçimlerinde birinci defa yürütülen partinin kampanyası, merkez sağ hükümetin sav edilen ‘gevşek‘ göç ve sığınma siyasetlerine yönelik ağır tenkitlere dayanıyordu. 2019 seçimlerinde Nye Borgerlige oyların sırf yüzde 2.3’ünü almasına rağmen bir daha sonraki seçimlerde yüzde 9 ila 11 içinde oy alacağı varsayım ediliyor.
İsveç’te neo-Nazi destekçisi parti, son seçimlerde yüzde 18 oy aldı
Eski İsveç Başbakanı Stefan Lofven’in de, ‘Nazi ve ırkçı kökleri olan’ ‘tek sorunu neo-faşist bir parti olmak’ olarak nitelendirdiği İsveçli Demokratlar, 1988’de kurulsa da son 15 yıldır tepe periyodunu yaşıyor. 2010 İsveç genel seçimlerinde İsveçli Demokratlar birinci kez yüzde 4’lük seçim barajını aşarak ayak seslerini duyurmuştu. Popüleritedeki bu artış milletlerarası medya tarafınca Avrupa’daki öteki göçmenlik zıddı hareketlerle karşılaştırıldı. Parti o yıl yüzde 5.7 oy alarak 20 koltuk kazandı. İsveçli Demokratlar bu muvaffakiyetlerini 2014 İsveç genel seçiminde de devam ettirdi. Yüzde 12.9 oyla 49 sandalye kazanan parti, parlamentonun yüzde 14’üne hakim oldu. Ayrıyeten Avrupa Parlamentosu’nda 3 sandalyesi daha bulunan parti, 2018 seçimlerinde ise oylarını 4 puan artırarak yüzde 18 oy aldı.
Eylül 2022’de yapılacak olan seçimlere yönelik anketler ise, şu ana kadar geniş ölçüde solcu bir kümeleşme ile çok sağ dahil olmak üzere sağcı muhalefet partileri ittifakı içinde eşit bir bölünme olduğunu gösteriyor.
Breivik’in ilham kaynağı ‘Gerçek Finler’ Partisi, Finlandiya’da iktidarı kıl hissesi ‘kaçırdı’
1995 yılında Finlandiya Kır Partisi’nin feshedilmesinin akabinde kurulan Gerçek Finler Partisi, sosyo-kültürel otoriterlik ve etnik milliyetçilik üzere çok sağ görüşleri benimsemesiyle biliniyor. Parti, 2015 seçimlerinde yüzde 17.7 oy alarak parlamentoda ikinci büyük parti haline geldi ve Başbakan Sipila‘nın koalisyon hükümetinin bir kesimi oldu. 2019 seçimlerine gelindiğinde ise, oylamada birinci çıkan Toplumsal Demokrat Parti ile ortalarında yalnızca yüzde 0.3’lük bir fark vardı.
Ağustos 2021’e kadar partinin liderliğini yürüten Jussi Halla-Aho, hiçbir vakit yabancı düşmanı ve İslam aykırısı niyetlerini açıklamaktan çekinmemesi ile de tanınıyor. Aho, İslam dininin ‘bir pedofil dini’ olduğunu ve Somalilerin ‘genlerinde hırsızlık ve parazitlik’ olduğunu tez edince 2012 yılında nefret cürmü işlemekten para cezasına bile çarptırılmıştı.
Norveç’te 77 kişiyi katleden Breivik, Aho’dan ‘ilham almış’
O denli ki, Norveç’te 2011 yılında birçok çocuk 77 kişiyi katleden Anders Breivik’in Müslümanlara karşı çok nefret yayan Gates of Vienna isimli siteyle yakın bağlantı ortasında olduğu ve periyodun site muharrirlerinden biri olan Aho’dan ilham aldığı açığa çıkmıştı.
Toplumsal Demokrat Parti’nin Genel Sekreteri Mikael Jungner, o sıralar Parlamento Yönetim Kurulu Başkanlığı nazaranvini yürüten Aho’nun istifa etmesini istemişti. Fakat Gerçek Finliler’in karşı çıkması kararı Aho komitede kalmayı başarmıştı. Bir devir milletvekilliği de yapan Aho, şu sıralar Avrupa Parlamentosu’nda partisini temsil ediyor.
Hollanda’da Nasyonal Sosyalist Hareket yükselişte
Hollanda’nın çok sağcı Özgürlük Partisi, Hollanda’daki Nasyonal Sosyalist Hareket tarafınca propaganda posterlerinde ve gençlik kolları için bir sembol olarak kullanılan ‘martı’ figürünü partinin simgesi olarak kullanılmasına karşın kurulduğundan itibaren süratli bir yükseliş yaşadı.
Kuran’ın yasaklanmasını ve tüm mescitlerin kapatılmasını istediler
2006 yılında kurulan parti, 2006 genel seçimlerinde dokuz sandalye kazanarak parlamentodaki beşinci en büyük parti haline geldi. 2010 genel seçimlerinde 24 sandalye kazanarak üçüncü büyük parti oldu. 2017 seçimlerine gelindiğinde ise Özgürlük Partisi 20 sandalye kazanarak meclisteki en büyük ikinci parti pozisyonuna kadar yükseldi. 2014 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde de 26 sandalyeden dördünü kazanarak üçüncü olmuştu. Kuran’ın yasaklanmasını ve Hollanda’daki tüm mescitlerin kapatılmasını önermesi ile bilinen Özgürlük Partisi’nin popülaritesi, öbür bir çok sağcı Demokrasi Forumu Partisi tarafınca kesildi.
2017 genel seçimlerinde yüzde 1.8 oy alarak Hollanda Temsilciler Meclisi‘ndeki 150 sandalyeden ikisini kazanan Demokrasi Forumu, iki yıl daha sonra, 2019 eyalet seçimlerinde yaklaşık yüzde 16 oy alarak Hollanda Üst Meclisi’ndeki en büyük parti oldu.
Mussolini destekçisi parti, İtalyanların yüzde 20’sinden çoksının takviyesini kazandı
Neo-faşist İtalya’nın Kardeşleri Partisi (Fdl), uzmanlara göre, Kovid-19 devrinde ülkenin girdiği buhrandan kaynaklanan bir ivme ile kimsenin beklemediği bir biçimde İtalya çok sağının bayrağını devraldı. Partinin önderi Giorgia Meloni, kökleri İtalya’nın faşist diktatörü Benito Mussolini’nin mirasına dayanan çok sağcı ‘İtalya’nın Oğulları’ kümesinin da bir devir liderliğini yapmıştı. Partinin faşist kökenleri seçmeni durdurmadı.
2018 seçimlerinde yüzde 4’ten çok oy alan İtalya’nın Kardeşleri, son kamuoyu yoklamalarında büyük kazanımlar elde etti ve 2021 yılındaki birfazlaca ankete göre İtalyanların yüzde 20’sinden çoksının takviyesini kazandı. Ülkedeki bir daha sonraki seçim ise 2023’te yapılacak.
İsviçre Ulusal Konseyi’nin en büyük partisinden, cami minaresine yasak
Çok sağcı İsviçre Halk Partisi (SVP) kurulduğu senelerda hayli efektif olamasa da 2000’lerin başından itibaren popülaritesini öteki Avrupa ülkelerindeki sağcı partiler üzere artırmaya başladı. 2007 Federal Kurul seçimlerindeki yüzde 28.9‘luk oy hissesi, İsviçre’de tek bir parti için şimdiye kadar kaydedilen en yüksek oydu ve 2015 yılına kadar yüzde 29.4 ile kendi rekorunu aştı. 2019 itibariyle parti 53 sandalye ile, İsviçre Ulusal Kurulu’ndaki en büyük parti pozisyonunda.
İsviçre Halk Partisi, 2009’da ‘cami minaresi yasağı’ getirmek için ülkeyi referanduma götürmesi ile hafızalarda yer etmişti. mescitlere minare inşa edilip edilmemesi için halk oylaması yapıldı, oylama kararında referanduma katılanların yüzde 57’si minare yasağına ‘evet’ dedi. İçlerinde Cenevre ve Zürih’in bulunduğu kentlerde minareleri olan toplam 4 cami bulunuyordu.
İspanya’nın neo-Nazi partisi Vox, ülkedeki müslümanların hudut dışı edilmesi ve birtakım mescitlerin kapatılması gerektiğini savunuyor
2013 yılında kurulan radikal sağ Vox partisi, Nisan 2019 genel seçimlerinde birinci defa İspanya parlamentosuna girdi ve Milletvekilleri Kongresi’nde 3,6 milyon oy ve 52 sandalye elde ettiği Kasım 2019 İspanya genel seçimlerinden daha sonra ülkenin üçüncü siyasi gücü oldu. Ülkedeki müslümanların hudut dışı edilmesi gerektiğini ve birtakım mescitlerin kapatılması gerektiğini de savunan parti önderi Santiago Abascal partisini ‘anti faşist, anti-Nazi ve anti-komünist’ olarak tanımlasa da parti takımlarında ve listelerinde birtakım eski neo-Nazilere yer verilmişti.
Sağ kanattan ulusalcılığa: Fransa’da bir seçim vaadi olarak anti-NATO’culuk
Son vakit içinderın gündeminde sıkça yer bulan Ulusal Cephe, görüşleri ile başka sağcı partilerden ayrıştığını seçmene kanıtlayan az siyasi partilerden biri. Çok sağ ve muhafazakar bir anlayışla 1972‘de siyasetçi Jean-Marie Le Pen tarafınca kurulan parti, 2000‘li yılların birinci yarısında, parlamento ve belediye seçimlerinin neticelerina göre ülkedeki en değerli üçüncü partiydi. ondan sonrasında ulusalcı bir çizgide kalarak küreselci rakiplerine karşı Fransız seçmenin takdirini kazandı. Parti, 2007’de yapılan Fransa Ulusal Meclis seçimlerinde yüzde 0.1 oy alırken 2012’de yüzde 3.66 oranına yükselerek 2 sandalye sahibi oldu. Ulusal Cephe’nin yükselişi sürat kesmedi. 2017’de yüzde 8.75 oy alarak 8 sandalye kazanıldı.
Jean-Marie 2011’de koltuğunu kızı Marine Le Pen’e bıraktı. Babasından devraldığı partinin ulusalcı çizgisini daha da belirginleştiren Le Pen, 2012 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde beklenmedik bir rekorla yüzde 17.9 oy aldı. 2017 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise ulusalcı Le Pen birinci cinste 21.30, küreselci rakibi Macron ise 24.01 alırken ikinci cinste yüzde 33.9’a 66.1 oranla Le Pen seçimi kaybetti.
İkili 2022 seçimlerinde de karşı karşıya geldi. Bu sefer sağ kanatta bir kırılmaya giden Le Pen, seçim vaadi olarak anti-NATO’cu bir anlayışla ülkesini NATO’nun askeri kanadından çekeceğini duyurdu. 10 Nisan’da gerçekleşen birinci etap seçimlerde Le Pen 5 yıl önceye kıyasla oylarını 2.15 puan artırarak bir daha beklenmedik bir muvaffakiyet elde etti. Fransa Cumhurbaşkanını belirleyecek olan ikinci çeşit seçimler ise 24 Nisan’da yapılacak.
Küba ihtilalinin önderi olan Fidel Castro’nun 2010 yılındaki “Faşist sağ, Avrupa’daki konumlarını reformist akımlardan süratle geri alıyor” açıklaması, o periyotta siyasetteki radikal değişim rüzgarının süratle estiğini ortaya koyar nitelikteydi. O denli ki 2014 yılına gelindiğinde Avrupa Parlamentosu seçimlerinde çok sağ partiler oylamalardan birinci sırada çıkmayı başardı. Seçimlerde, İngiltere’de sağcı popülist parti olan Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi birinci sırada yer alırken, İsveç, Danimarka, Fransa, Hollanda üzere ülkelerde de sağ partiler, sol partileri geride bırakarak birinci sıraya yerleşmişti.
Pekala geçmişten bugüne çok sağcı partilerin süreci nasıl ilerledi? Sputnik, Avrupa’da uzun vakittir siyaset arenasında olmalarına karşın son 15 yılda süratle büyüyen ya da daha yeni kurulmasına rağmen ülkelerinde önlenemez bir artışla seçim rekorları kıran sağ partileri ülke bazında derledi.
Avusturya’da Nazi liderliği
Göçmen zıddı yönelimi niçiniyle popülerlik kazanan Sebastian Kurz liderliğindeki Avusturya Halk Partisi, 2017 ulusal parlamento seçimlerinde oyların yüzde 31.5‘ini alarak, öteki bir çok sağcı parti olan Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) ile koalisyona geldi. FPÖ, 1949-1955 yılları içinde Avusturya’da Nazizmi destekleyenlerce oluşturulan Bağımsızlar Federasyonu’nun halefi olarak ortaya çıkmıştı. 2019 seçimlerinde Avusturya Halk Partisi ise 2017’deki seçimlere kıyasla 7 puan artışla oyların yüzde 38’ini alarak birinci çıktı.
Almanya’da İkinci Dünya Savaşı’nı savunan parti Avrupa Parlamentosu’nda
Neo-nazizm ve faşist yönelimleri ile bilinen Almanya için Alternatif Partisi (AfD) 2013 yılında kuruldu. Partinin Eş Lideri Alexander Gauland, İkinci Dünya Savaşı’nda Alman askerlerinin ‘başarılarından gurur’ duyabileceğini söylemiş olduği radikal açıklamalarıyla tenkit alsa da 2015 yılında Ortadoğu ve Afrika’dan gelen mülteci akınıyla bir arada, Alman hükümetini eleştirerek verimsizlikle suçlamasıyla popülerlik kazanmaya başladı. 24 Eylül 2017‘deki Alman federal seçimlerde parti yüzde 12.6 oy alarak Federal Meclis‘te 94 koltuğun sahibi oldu. 2014 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde parti oyların yüzde 7’sini ve muhtemel 96 sandalyeden ikisini kazanan parti, 2019 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde yüzde 11 oy alarak sandalye sayısını 11’e çıkardı.
Polonya’da çok sağcı cumhurbaşkanı galip gelmişti
2001’de kurulan çok sağcı Hukuk ve Adalet Partisi, 2005‘te ülke parlamentosu seçimlerinde seçmenlerin yüzde 27‘den çoksının oyunu alarak seçimi kazandı. Parti 2015’te, cumhurbaşkanı adayı olarak Andrzej Duda‘yı gösterdi. 24 Mayıs 2015 tarihinde yapılan ikinci tıp seçim neticelerina göre, Duda oyların yüzde 51.55‘ini alarak Polonya Cumhurbaşkanı seçildi.
Neo-naziler, Macaristan’da Orban’ın koltuğunu sallayamadı
‘Daha Düzgün Bir Macaristan Hareketi’ mottosuyla yola çıkan çok milliyetçi Jobbik Partisi, mitinglerinde Nazi Partisi gibisi imajlar vererek tek tip üniforma ve kol bandı takan bir seçmen kitlesine sahip. Macaristan’da yapılan 2010 genel seçimlerinde yüzde 16.67 oy alarak ülkenin en büyük 3. partisi pozisyonuna yükselen parti, 2014 parlamento seçimlerinde ise yüzde 20.7 oy aldı. 2018’de düzenlenen genel seçimlerde Jobbik, yüzde 20.29 oy oranıyla 199 sandalyenin 34’ünü alarak 2. parti pozisyonuna yükseldi.
Buna karşın 3 Nisan’da gerçekleştirilen Macaristan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Macarların büyük takviyesini alan mevcut Cumhurbaşkanı Victor Orban, büyük bir oy farkı ile tekrar seçilerek koltuğunu neo-nazilere bırakmayacağını açıkça göstermiş oldu.
Yunanistan’ın ‘Führer’i: Siyasi hareketten cürüm örgütüne
1980 yılında kurulan neo-faşist Altın Şafak Partisi, popülaritesini 2012 yılında birinci kere meclise girmeyi başardığında kazandı. Eylül 2015‘teki Yunanistan parlamento seçimlerinde Altın Şafak, oyların neredeyse yüzde 7’sini alarak ülkenin üçüncü büyük siyasi partisi oldu. Partinin önderi Nikos Mihaloliakos Kendisine Adolf Hitler‘in lakabı olan Almanca “önder” yahut “rehber” manasına gelen Führer denmesinden de hoşlandığını açıklamasıyla büyük reaksiyon toplamıştı. 2020’ye gelindiğinde ise Atina Temyiz Mahkemesi, Altın Şafak Partisi’nin hata örgütü olduğuna hükmetti.
Portekiz’de faşist parti periyodu
Ülkedeki Romanlar ile sığınmacılara karşı sert ve faşist telaffuzları ile tanınan Andre Ventura liderliğindeki çok sağcı Chega Partisi, 2019 yılında kurulmuş bulunmasına karşın siyasette süratle yükseliyor. 2022’nin birinci günlerinde yapılan genel seçimlerde Chega oylarını artırarak birinci sefer parlamentoda üçüncü büyük parti pozisyonunu elde etti. Ventura bu seçimlerde yüzde 11.48 puanla 500 bine yakın bir oy aldı.
Parti, kurulduğu yıl yapılan ulusal yasama seçimlerinde yüzde 1.29 oranında kalsa da, 2022’de yüzde 7.18 düzeylerine çıkarak iktidardaki sosyalist partiler için kaygı kaynağı olmuştu.
Neo-Nazi savaş eğitimine katılan İngiliz milletvekili
1982‘de kurulan İngiliz Ulusal Partisi (BNP), İngiltere’de çok sağcı siyasi oluşumların en bilinen örneğiydi. BNP, 2013 yılında kurulan neo-Nazi Ulusal Aksiyon örgütüyle yakın bağlantılarıyla de biliniyordu. Etnik milliyetçilik üzerine bir siyaset yürüten önderlerinin göze çarptığı partide, Genç BNP’nin başkanlığının akabinde partinin tanıtım yöneticiliğini yapan Mark Collett, şu anda başkanı olduğu Yurtsever Alternatif isimli bir küme kurmuştu. O denli ki, Birleşik Krallık merkezli The Times gazetesi, Ekim 2021‘de Collett’in şu anda yasaklanmış olan Ulusal Hareket örgütünün eski üyeleriyle bir arada neo-Nazi savaş eğitimlerine katıldığını deklare etti.
İngiltere’nin Avrupa Parlamentosu’ndaki en büyük temsilcisi: Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi
BNP, 2000’li yıllar boyunca artan oy büyümesiyle en başarılı çok sağ parti haline gelmiş olsa da sonrasındasındaları popülaritesini 1993‘te kurulan ve daha ölçülü bir sağ hareketini temsil eden Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi’ne (UKIP) bıraktı. UKIP, 2015 genel seçimlerinde tek bir milletvekili çıkarsa da 2017‘de Birleşik Krallık AB üyesi iken, Avrupa Parlamentosu’ndaki 20 temsilcisiyle Birleşik Krallık’ın bu parlamentodaki en büyük partisi olabilmeyi başardı.
Danimarka’da ırkçılık ve İslamofobi artıyor
Uzun yıllar boyunca, Danimarka Halk Partisi (DF) Batı Avrupa’daki en başarılı popülist radikal sağ partilerden biri olarak kabul edildi ve yüzde 21.1 oy oranı ile en büyük ikinci parti olduğu 2015 Danimarka seçimlerinde doruğa ulaştı. Buna rağmen koalisyon görüşmeleri başarısızlıkla sonuçlanınca hükümette yer almadı. Fakat buna karşın ABD merkezli The New York Times’a bakılırsa, DF’nin seçimlerde sergilediği şaşırtan derecede kuvvetli performansı, klasik siyasi kurumlara ve Avrupa Birliği’nin kendisine karşı büyüyen bir itimat krizinin altını çizmiş oldu.
bununla birlikte, 2015’te kurulan ülkenin yeni çok sağcı partisi Nye Borgerlige (NB), seçim anketlerinde istikrarlı bir biçimde tırmanmaya devam ederken seçmen kitlesine göçmen tersliği ve İslamofobi vaat ediyor. 2019 seçimlerinde birinci defa yürütülen partinin kampanyası, merkez sağ hükümetin sav edilen ‘gevşek‘ göç ve sığınma siyasetlerine yönelik ağır tenkitlere dayanıyordu. 2019 seçimlerinde Nye Borgerlige oyların sırf yüzde 2.3’ünü almasına rağmen bir daha sonraki seçimlerde yüzde 9 ila 11 içinde oy alacağı varsayım ediliyor.
İsveç’te neo-Nazi destekçisi parti, son seçimlerde yüzde 18 oy aldı
Eski İsveç Başbakanı Stefan Lofven’in de, ‘Nazi ve ırkçı kökleri olan’ ‘tek sorunu neo-faşist bir parti olmak’ olarak nitelendirdiği İsveçli Demokratlar, 1988’de kurulsa da son 15 yıldır tepe periyodunu yaşıyor. 2010 İsveç genel seçimlerinde İsveçli Demokratlar birinci kez yüzde 4’lük seçim barajını aşarak ayak seslerini duyurmuştu. Popüleritedeki bu artış milletlerarası medya tarafınca Avrupa’daki öteki göçmenlik zıddı hareketlerle karşılaştırıldı. Parti o yıl yüzde 5.7 oy alarak 20 koltuk kazandı. İsveçli Demokratlar bu muvaffakiyetlerini 2014 İsveç genel seçiminde de devam ettirdi. Yüzde 12.9 oyla 49 sandalye kazanan parti, parlamentonun yüzde 14’üne hakim oldu. Ayrıyeten Avrupa Parlamentosu’nda 3 sandalyesi daha bulunan parti, 2018 seçimlerinde ise oylarını 4 puan artırarak yüzde 18 oy aldı.
Eylül 2022’de yapılacak olan seçimlere yönelik anketler ise, şu ana kadar geniş ölçüde solcu bir kümeleşme ile çok sağ dahil olmak üzere sağcı muhalefet partileri ittifakı içinde eşit bir bölünme olduğunu gösteriyor.
Breivik’in ilham kaynağı ‘Gerçek Finler’ Partisi, Finlandiya’da iktidarı kıl hissesi ‘kaçırdı’
1995 yılında Finlandiya Kır Partisi’nin feshedilmesinin akabinde kurulan Gerçek Finler Partisi, sosyo-kültürel otoriterlik ve etnik milliyetçilik üzere çok sağ görüşleri benimsemesiyle biliniyor. Parti, 2015 seçimlerinde yüzde 17.7 oy alarak parlamentoda ikinci büyük parti haline geldi ve Başbakan Sipila‘nın koalisyon hükümetinin bir kesimi oldu. 2019 seçimlerine gelindiğinde ise, oylamada birinci çıkan Toplumsal Demokrat Parti ile ortalarında yalnızca yüzde 0.3’lük bir fark vardı.
Ağustos 2021’e kadar partinin liderliğini yürüten Jussi Halla-Aho, hiçbir vakit yabancı düşmanı ve İslam aykırısı niyetlerini açıklamaktan çekinmemesi ile de tanınıyor. Aho, İslam dininin ‘bir pedofil dini’ olduğunu ve Somalilerin ‘genlerinde hırsızlık ve parazitlik’ olduğunu tez edince 2012 yılında nefret cürmü işlemekten para cezasına bile çarptırılmıştı.
Norveç’te 77 kişiyi katleden Breivik, Aho’dan ‘ilham almış’
O denli ki, Norveç’te 2011 yılında birçok çocuk 77 kişiyi katleden Anders Breivik’in Müslümanlara karşı çok nefret yayan Gates of Vienna isimli siteyle yakın bağlantı ortasında olduğu ve periyodun site muharrirlerinden biri olan Aho’dan ilham aldığı açığa çıkmıştı.
Toplumsal Demokrat Parti’nin Genel Sekreteri Mikael Jungner, o sıralar Parlamento Yönetim Kurulu Başkanlığı nazaranvini yürüten Aho’nun istifa etmesini istemişti. Fakat Gerçek Finliler’in karşı çıkması kararı Aho komitede kalmayı başarmıştı. Bir devir milletvekilliği de yapan Aho, şu sıralar Avrupa Parlamentosu’nda partisini temsil ediyor.
Hollanda’da Nasyonal Sosyalist Hareket yükselişte
Hollanda’nın çok sağcı Özgürlük Partisi, Hollanda’daki Nasyonal Sosyalist Hareket tarafınca propaganda posterlerinde ve gençlik kolları için bir sembol olarak kullanılan ‘martı’ figürünü partinin simgesi olarak kullanılmasına karşın kurulduğundan itibaren süratli bir yükseliş yaşadı.
Kuran’ın yasaklanmasını ve tüm mescitlerin kapatılmasını istediler
2006 yılında kurulan parti, 2006 genel seçimlerinde dokuz sandalye kazanarak parlamentodaki beşinci en büyük parti haline geldi. 2010 genel seçimlerinde 24 sandalye kazanarak üçüncü büyük parti oldu. 2017 seçimlerine gelindiğinde ise Özgürlük Partisi 20 sandalye kazanarak meclisteki en büyük ikinci parti pozisyonuna kadar yükseldi. 2014 Avrupa Parlamentosu seçimlerinde de 26 sandalyeden dördünü kazanarak üçüncü olmuştu. Kuran’ın yasaklanmasını ve Hollanda’daki tüm mescitlerin kapatılmasını önermesi ile bilinen Özgürlük Partisi’nin popülaritesi, öbür bir çok sağcı Demokrasi Forumu Partisi tarafınca kesildi.
2017 genel seçimlerinde yüzde 1.8 oy alarak Hollanda Temsilciler Meclisi‘ndeki 150 sandalyeden ikisini kazanan Demokrasi Forumu, iki yıl daha sonra, 2019 eyalet seçimlerinde yaklaşık yüzde 16 oy alarak Hollanda Üst Meclisi’ndeki en büyük parti oldu.
Mussolini destekçisi parti, İtalyanların yüzde 20’sinden çoksının takviyesini kazandı
Neo-faşist İtalya’nın Kardeşleri Partisi (Fdl), uzmanlara göre, Kovid-19 devrinde ülkenin girdiği buhrandan kaynaklanan bir ivme ile kimsenin beklemediği bir biçimde İtalya çok sağının bayrağını devraldı. Partinin önderi Giorgia Meloni, kökleri İtalya’nın faşist diktatörü Benito Mussolini’nin mirasına dayanan çok sağcı ‘İtalya’nın Oğulları’ kümesinin da bir devir liderliğini yapmıştı. Partinin faşist kökenleri seçmeni durdurmadı.
2018 seçimlerinde yüzde 4’ten çok oy alan İtalya’nın Kardeşleri, son kamuoyu yoklamalarında büyük kazanımlar elde etti ve 2021 yılındaki birfazlaca ankete göre İtalyanların yüzde 20’sinden çoksının takviyesini kazandı. Ülkedeki bir daha sonraki seçim ise 2023’te yapılacak.
İsviçre Ulusal Konseyi’nin en büyük partisinden, cami minaresine yasak
Çok sağcı İsviçre Halk Partisi (SVP) kurulduğu senelerda hayli efektif olamasa da 2000’lerin başından itibaren popülaritesini öteki Avrupa ülkelerindeki sağcı partiler üzere artırmaya başladı. 2007 Federal Kurul seçimlerindeki yüzde 28.9‘luk oy hissesi, İsviçre’de tek bir parti için şimdiye kadar kaydedilen en yüksek oydu ve 2015 yılına kadar yüzde 29.4 ile kendi rekorunu aştı. 2019 itibariyle parti 53 sandalye ile, İsviçre Ulusal Kurulu’ndaki en büyük parti pozisyonunda.
İsviçre Halk Partisi, 2009’da ‘cami minaresi yasağı’ getirmek için ülkeyi referanduma götürmesi ile hafızalarda yer etmişti. mescitlere minare inşa edilip edilmemesi için halk oylaması yapıldı, oylama kararında referanduma katılanların yüzde 57’si minare yasağına ‘evet’ dedi. İçlerinde Cenevre ve Zürih’in bulunduğu kentlerde minareleri olan toplam 4 cami bulunuyordu.
İspanya’nın neo-Nazi partisi Vox, ülkedeki müslümanların hudut dışı edilmesi ve birtakım mescitlerin kapatılması gerektiğini savunuyor
2013 yılında kurulan radikal sağ Vox partisi, Nisan 2019 genel seçimlerinde birinci defa İspanya parlamentosuna girdi ve Milletvekilleri Kongresi’nde 3,6 milyon oy ve 52 sandalye elde ettiği Kasım 2019 İspanya genel seçimlerinden daha sonra ülkenin üçüncü siyasi gücü oldu. Ülkedeki müslümanların hudut dışı edilmesi gerektiğini ve birtakım mescitlerin kapatılması gerektiğini de savunan parti önderi Santiago Abascal partisini ‘anti faşist, anti-Nazi ve anti-komünist’ olarak tanımlasa da parti takımlarında ve listelerinde birtakım eski neo-Nazilere yer verilmişti.
Sağ kanattan ulusalcılığa: Fransa’da bir seçim vaadi olarak anti-NATO’culuk
Son vakit içinderın gündeminde sıkça yer bulan Ulusal Cephe, görüşleri ile başka sağcı partilerden ayrıştığını seçmene kanıtlayan az siyasi partilerden biri. Çok sağ ve muhafazakar bir anlayışla 1972‘de siyasetçi Jean-Marie Le Pen tarafınca kurulan parti, 2000‘li yılların birinci yarısında, parlamento ve belediye seçimlerinin neticelerina göre ülkedeki en değerli üçüncü partiydi. ondan sonrasında ulusalcı bir çizgide kalarak küreselci rakiplerine karşı Fransız seçmenin takdirini kazandı. Parti, 2007’de yapılan Fransa Ulusal Meclis seçimlerinde yüzde 0.1 oy alırken 2012’de yüzde 3.66 oranına yükselerek 2 sandalye sahibi oldu. Ulusal Cephe’nin yükselişi sürat kesmedi. 2017’de yüzde 8.75 oy alarak 8 sandalye kazanıldı.
Jean-Marie 2011’de koltuğunu kızı Marine Le Pen’e bıraktı. Babasından devraldığı partinin ulusalcı çizgisini daha da belirginleştiren Le Pen, 2012 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde beklenmedik bir rekorla yüzde 17.9 oy aldı. 2017 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ise ulusalcı Le Pen birinci cinste 21.30, küreselci rakibi Macron ise 24.01 alırken ikinci cinste yüzde 33.9’a 66.1 oranla Le Pen seçimi kaybetti.
İkili 2022 seçimlerinde de karşı karşıya geldi. Bu sefer sağ kanatta bir kırılmaya giden Le Pen, seçim vaadi olarak anti-NATO’cu bir anlayışla ülkesini NATO’nun askeri kanadından çekeceğini duyurdu. 10 Nisan’da gerçekleşen birinci etap seçimlerde Le Pen 5 yıl önceye kıyasla oylarını 2.15 puan artırarak bir daha beklenmedik bir muvaffakiyet elde etti. Fransa Cumhurbaşkanını belirleyecek olan ikinci çeşit seçimler ise 24 Nisan’da yapılacak.